Blauwe Bes

Kruidenhelen plant foto groot Blauwe bes
Andere benamingen: bosbes, blauwe bosbes, amerikaanse blauwe bes, myrtillus, huckleberry

Botanie en signatuur

Latijnse naam: Vaccinium myrtillus

De blauwe bes is een struikvormige plant uit de heidefamilie (Ericaceae), met ovaalronde blaadjes en blauwpaarse bessen. De Vaccinium myrtillus groeit in bosrijke gebieden en produceert kleinere, sterk gekleurde bessen met een intens aroma. Vaccinium corymbosum, de gekweekte variant, draagt grotere, lichtzoete vruchten. De paarsblauwe kleur duidt op de aanwezigheid van anthocyanen, wat wijst op een werking op de bloedvaten en het zenuwstelsel. De blauwzwarte kleur en vorm van de bessen doet denken aan het oog, een oude signatuur die duidt op de werking op het gezichtsvermogen.

Belangrijke toepassingen

Ondersteunt de bloedvaten

versterkt de haarvaten en helpt bij spataderen, aambeien en bloeddoorstroming.

Goed voor de ogen

verbetert het nachtzicht en de doorbloeding van het netvlies.

Darmregulerend

heeft een mild stoppende werking bij diarree en werkt verzachtend op het darmslijmvlies.

Herkomst en vindplaats

Vaccinium myrtillus komt van nature voor in de gematigde klimaten van Europa en Azië, waar ze te vinden is in uitgestrekte dennen- en loofbossen, heidevelden en bergachtige gebieden met zure, humusrijke bodems. De plant groeit vooral in gebieden met een koel, vochtig klimaat en houdt van licht beschaduwde omstandigheden. In Nederland en België komt ze voor op schrale zandgronden, met name op de Veluwe, in Drenthe en de Ardennen, waar ze gedijt in halfschaduw onder loofbomen of langs bosranden. De plant speelt een ecologische rol in het bos, waarbij ze niet alleen de bodem beschermt tegen erosie, maar ook een belangrijke voedselbron vormt voor vogels, kleine zoogdieren en insecten.

Blauwe bes illustratie

Blauwe bessen worden al sinds de Middeleeuwen ingezet in Europa, vooral in de volksgeneeskunde. Ze werden voorgeschreven tegen diarree, ontstekingen, oogproblemen en ter versterking van de bloedvaten. Middeleeuwse kruidendokters gebruikten de bessen als bloedzuiverend middel en de bladeren om de bloedsuiker te reguleren bij diabetische klachten. Tijdens de Tweede Wereldoorlog aten Britse piloten volgens de overlevering blauwe bessenjam om hun nachtzicht te verbeteren – een verhaal dat het gebruik voor ooggezondheid wereldwijd bekendheid gaf. In alpine regio’s werden bessen ook toegepast als versterkend tonicum voor ouderen. In de traditionele Scandinavische en Baltische geneeskunde werd blauwe bes daarnaast verwerkt in siropen en hoestdranken.

  • Gebruikte delen: bessen (vruchten), bladeren
  • Belangrijkste inhoudsstoffen: anthocyanen, flavonoïden, tannines, organische zuren, pectine, arbutine (vooral in het blad)

De blauwe bes staat bekend als krachtige antioxidant met een brede therapeutische toepassing. De anthocyanen in de bessen beschermen cellen tegen oxidatieve schade, versterken de haarvaten en verbeteren de microcirculatie. Hierdoor zijn ze bijzonder geschikt bij klachten als spataderen, bloeduitstortingen, en diabetische retinopathie. Ook het gezichtsvermogen profiteert van deze versterkende werking op de bloedtoevoer naar het netvlies. Verder wordt de bes ingezet bij ontstekingsziekten, zowel in het maagdarmkanaal als systemisch. De bladeren bevatten arbutine, wat hen een zachte bloedsuikerregulerende werking geeft – vooral effectief bij lichte vormen van hyperglykemie. Door het looistofgehalte zijn gedroogde bessen ook werkzaam bij diarree.

  • Nachtblindheid, vermoeide of droge ogen
  • Spataderen, verminderde doorbloeding
  • Diarree (vooral met gedroogde bessen)
  • (Lichte) bloedsuikerproblemen
  • Ter bescherming tegen oxidatieve stress
  • Gedroogde bessen: verwerkt in thee, siroop of capsules. Dosering: 5–10 gram per dag.
  • Vers fruit of sap: als voedingsmiddel of extract in smoothies, siroop of jam.
  • Tinctuur: verhouding 1:5 in 25% alcohol – 1–3 ml per dag.
  • Bladthee: 1–2 gram per kop, 2–3 keer per dag (vooral bij bloedsuikerregulatie).
  • Voor de ogen: ginkgo, goudsbloem, ogentroost
  • Bij doorbloeding: paardenkastanje, rode wijnstok, gotu kola
  • Bij diarree: eikenschors, salie
  • Vermijd langdurig of overmatig gebruik van bladeren (tanninerijk); dit kan de nieren belasten.
  • Niet combineren met bloedsuikerverlagende medicatie zonder professioneel advies.

Preklinisch en klinisch onderzoek bevestigt de antioxidatieve en vaatbeschermende werking van anthocyanen, met name cyanidine en delphinidine, die overvloedig aanwezig zijn in Vaccinium myrtillus. Studies tonen een verbetering aan van de capillaire weerstand, elasticiteit van bloedvaten en nachtzicht. Klinisch onderzoek ondersteunt het gebruik bij diabetische retinopathie en spataderen, en suggereert ook cognitieve voordelen bij oudere volwassenen, mogelijk door verbeterde doorbloeding van de hersenen. Daarnaast is er toenemende belangstelling voor het gebruik van blauwe bessen bij metabool syndroom, door hun invloed op insulinegevoeligheid en ontstekingsremmende eigenschappen.

  • Ogenthee: meng gelijke delen gedroogde blauwe bes, ogentroost en goudsbloem. 1 eetlepel per kop, 10 minuten trekken.
  • Verkoelende bessensiroop: 200 g blauwe bessen, 200 ml water, 100 g honing. Kort koken, zeven en gekoeld bewaren. 1 eetlepel per dag bij ontstekingen of als preventieve ondersteuning.
  • Geert Verhelst, Groot Handboek Geneeskrachtige Planten, 12e druk
  • Herbal Reality
  • Willem Jacobs:
    • Lyme Natuurlijk Genezen
    • De Spirituele Dimensie van de Ziekte van Lyme
  • Stephen Harrod Buhner:
    • Healing Lyme
    • Herbal Antibiotics
  • Klinische studies en traditionele fytotherapeutische monografieën
  • IVG-info.nl – Voedingssupplementen
  •  

Zoek je een kruid?

In ons kruidenoverzicht vind je alle planten die we hebben beschreven – van bekende klassiekers tot vergeten bladgroen. Handig gesorteerd en makkelijk te doorzoeken. Je leest er alles over hun geneeskracht, botanische eigenschappen en traditionele toepassingen, tot aan gebruik en dosering.

Bekijk alle kruiden

Disclaimer

Kruidenhelen is een informatief platform dat zich richt op het delen van kennis over de werking en toepassing van geneeskrachtige kruiden en natuurlijke middelen. Wij zijn geen artsenpraktijk en bieden geen persoonlijke diagnoses of behandelingen aan.

De informatie op deze website is bedoeld als inspiratie en ondersteuning bij het gebruik van kruiden, en vormt geen vervanging voor medisch advies of professionele zorg. Bij gezondheidsklachten raden we aan altijd contact op te nemen met een arts of gekwalificeerde therapeut.

Wij baseren ons op literatuur, traditionele kennis, praktijkervaring en gesprekken met deskundigen. Toch kunnen wij geen garanties geven over het effect van kruiden bij individueel gebruik. Het toepassen van informatie van deze website gebeurt op eigen verantwoordelijkheid.