Goudsbloem
Andere benamingen: Calendula, Oost-Indische kers (niet te verwarren met Tropaeolum), Marigold (Engels)
Botanie en signatuur
Latijnse naam: Ginkgo biloba
Goudsbloem is een feloranje of gele eenjarige plant die behoort tot de composietenfamilie (Asteraceae). De bloemhoofden volgen de zon en sluiten zich ’s avonds of bij bewolking, wat verwijst naar haar zonnige, verwarmende karakter. In de signatuurleer staat de opgaande bloem met haar open hart symbool voor warmte, licht en genezing. De plant heeft zachte behaarde bladeren, groeit makkelijk in gematigde klimaten en wordt vaak geassocieerd met zonnekracht en vitaliteit.
Belangrijke toepassingen
Cgnitief stimulerend
ondersteunt geheugen, concentratie en leervermogen.
Doorbloeding bevorderend
stimuleert perifere circulatie, met name in hersenen, handen en voeten.
Neuroprotectie
ondersteunt zenuwstelsel en hersenfunctie.
Herkomst en vindplaats
Oorspronkelijk afkomstig uit Zuid-Europa, is Goudsbloem inmiddels een bekende en geliefde tuinplant in heel Europa en ver daarbuiten. Ze groeit het best op zonnige plekken met voedselrijke, goed doorlatende grond en staat bekend om haar lange bloeiperiode, die zich uitstrekt van de vroege lente tot ver in de herfst. Dankzij haar opvallende oranje en gele bloemen wordt ze veel gebruikt als sierplant, niet alleen in tuinen maar ook op balkons en in stadsparken. Behalve haar decoratieve waarde wordt Goudsbloem wereldwijd gecultiveerd vanwege haar geneeskrachtige eigenschappen. In biologische kruidentuinen is ze een vaste waarde, waar ze vaak wordt ingezet in wisselteelten om de bodemstructuur te verbeteren en nuttige insecten aan te trekken. Ook in ecologische landbouwprojecten speelt Calendula een rol als natuurlijke bestrijder van plagen, doordat ze verschillende insecten afweert en andere juist aantrekt. Door haar gemakkelijke teeltwijze en brede toepasbaarheid is Goudsbloem uitgegroeid tot een van de meest veelzijdige en toegankelijke geneeskrachtige planten in zowel de volksgeneeskunde als moderne kruidentradities.
Geschiedenis en traditioneel gebruik
Goudsbloem wordt al sinds de middeleeuwen ingezet in de Europese volksgeneeskunde en geniet een rijke geschiedenis in traditionele geneeskunde en huishoudelijke toepassingen. In tijden waarin medische kennis schaars was, werd Calendula veelvuldig gebruikt voor het verzorgen van snijwonden, schaafwonden, brandwonden en zweren, vanwege haar ontsmettende en genezende werking. Traditioneel werd de bloem eveneens verwerkt in zalven en olie-extracten om huidproblemen te verlichten, van eenvoudige huiduitslag tot complexere huidontstekingen.
In kloostertuinen stond Calendula bekend als een reinigend, verwarmend en beschermend kruid, niet alleen voor het lichaam maar ook voor het huis. De bloemen werden vaak toegevoegd aan soep en brood, niet alleen voor hun kleur en smaak, maar ook vanwege hun geacht reinigende werking op het spijsverteringssysteem. Verder werden Calendulabloemen gebruikt om natuurlijke kleurstoffen te maken voor textiel en cosmetica.
In de moderne kruidengeneeskunde blijft Goudsbloem populair bij een breed scala aan toepassingen, zowel uitwendig voor huidverzorging, herstel van wondjes, kloven en ontstoken huid, als inwendig in zalven, tincturen en thee voor het ondersteunen van spijsvertering, verzachten van maagklachten, en verminderen van ontstekingsreacties in het lichaam. Calendula is daarnaast populair in natuurlijke cosmetica en wordt verwerkt in crèmes, shampoos en lippenbalsems voor haar kalmerende en verzorgende eigenschappen.
Gebruikte delen en belangrijkste inhoudsstoffen
Gebruikte delen: bloemhoofdjes (vers of gedroogd)
Belangrijke inhoudsstoffen:
- Flavonoïden
- Triterpenen (inclusief faradiol)
- Saponinen
- Carotenoïden (bètacaroteen, luteïne)
- Essentiële olie
Geneeskrachtige eigenschappen
Goudsbloem staat bekend om haar brede spectrum aan verzachtende en helende werkingen, zowel inwendig als uitwendig. Uitwendig toegepast bevordert ze een snelle en gezonde wondgenezing door ontstekingen te remmen, roodheid te verminderen en de vorming van nieuw huidweefsel te ondersteunen. Haar krachtige antimicrobiële eigenschappen helpen infecties bij kleine snijwonden, schaafwonden, brandwonden en kloven te voorkomen. Daarnaast verzacht ze huidirritaties zoals eczeem, huiduitslag, dermatitis en zelfs insectenbeten.
De bloem wordt eveneens toegepast bij ontstekingen van slijmvliezen, zoals in mondspoelingen bij aften of ontstoken tandvlees. Inwendig ingenomen heeft Calendula een milde ontstekingsremmende werking op het gehele spijsverteringskanaal. Ze verzacht maag- en darmklachten, bevordert de productie van gal wat de vetvertering ten goede komt, en wordt traditioneel gebruikt bij milde maag- en darmontstekingen. Door haar mild bittere werking ondersteunt Goudsbloem ook de spijsverteringsfunctie als geheel, met een subtiele werking die geschikt is voor gevoelige mensen of herstellenden.
Dankzij haar veelzijdige toepassing, zachte karakter en uitstekende verdraagbaarheid is Goudsbloem uitgegroeid tot een van de populairste en meest gebruikte kruiden binnen de Europese fytotherapie, zowel in traditionele als moderne toepassingen.
Indicaties
- Snijwonden, schaafwonden, kloven
- Eczeem, huidirritaties
- Ontstoken tandvlees, aften
- Maag- en darmontstekingen
- Pijnlijke menstruatie (krampstillend)
Verwerking en dosering
- Tinctuur: 20-30 druppels, 2-3 keer per dag
- Zalf of olie: meerdere keren per dag aanbrengen op de huid
- Thee: 1 theelepel gedroogde bloemen per kop, 5-10 minuten trekken
- Spoeling: bij mond- of keelontsteking
Combinatie met andere kruiden
- Met Kamille voor huid- en darmontstekingen
- Met Smalle weegbree bij wondbehandeling
- Met Citroenmelisse bij spijsverteringsklachten
- Met Heemstwortel voor verzachting van slijmvliezen
Waarschuwingen en contra-indicaties
- Voorzichtigheid bij allergieën voor composieten (Asteraceae)
- Niet langdurig in hoge doseringen gebruiken zonder begeleiding
- Niet gebruiken tijdens zwangerschap zonder advies
Onderzoeken
Goudsbloem is uitgebreid onderzocht op haar ontstekingsremmende, wondhelende en antimicrobiële werking. Diverse in vitro en in vivo studies tonen aan dat Calendula de genezing van wonden aanzienlijk kan versnellen, roodheid vermindert en bacteriële infecties helpt voorkomen door haar antimicrobiële eigenschappen. Klinisch onderzoek bevestigt brede toepassingen bij huidproblemen, zoals eczeem, dermatitis, lichte brandwonden en doorligwonden. Daarnaast zijn er positieve onderzoeksresultaten bij het gebruik van Calendula bij littekenvorming, waarbij de elasticiteit van de huid verbetert en littekens minder zichtbaar worden. In tandheelkunde wordt Calendula toegepast bij ontstoken tandvlees en aften, waar het ontsteking remt en pijn verzacht. Voor inwendig gebruik groeit de interesse naar de ontstekingsremmende werking op het spijsverteringskanaal, waarbij met name verzachting van milde gastritis, ondersteuning van galproductie en verlichting van prikkelbare darmsymptomen wordt onderzocht. Ook zijn er aanwijzingen dat Calendula gunstige effecten kan hebben op de regulatie van menstruatie en het verlichten van milde menstruatiekrampen, wat het toepassingsgebied verder vergroot.
Recepten
- Huidolie: maceraat van Goudsbloem in olijfolie
- Theemengsel voor spijsvertering: Goudsbloem, citroenmelisse en kamille
- Spoeling: Goudsbloemthee bij geïrriteerd tandvlees
Gebruikte bronnen
- Geert Verhelst, Groot Handboek Geneeskrachtige Planten, 12e druk
- Herbal Reality
- Willem Jacobs:
- Lyme Natuurlijk Genezen
- De Spirituele Dimensie van de Ziekte van Lyme
- Stephen Harrod Buhner:
- Healing Lyme
- Herbal Antibiotics
- Klinische studies en traditionele fytotherapeutische monografieën
- IVG-info.nl – Voedingssupplementen
Zoek je een kruid?
In ons kruidenoverzicht vind je alle planten die we hebben beschreven – van bekende klassiekers tot vergeten bladgroen. Handig gesorteerd en makkelijk te doorzoeken. Je leest er alles over hun geneeskracht, botanische eigenschappen en traditionele toepassingen, tot aan gebruik en dosering.
Disclaimer
Kruidenhelen is een informatief platform dat zich richt op het delen van kennis over de werking en toepassing van geneeskrachtige kruiden en natuurlijke middelen. Wij zijn geen artsenpraktijk en bieden geen persoonlijke diagnoses of behandelingen aan.
De informatie op deze website is bedoeld als inspiratie en ondersteuning bij het gebruik van kruiden, en vormt geen vervanging voor medisch advies of professionele zorg. Bij gezondheidsklachten raden we aan altijd contact op te nemen met een arts of gekwalificeerde therapeut.
Wij baseren ons op literatuur, traditionele kennis, praktijkervaring en gesprekken met deskundigen. Toch kunnen wij geen garanties geven over het effect van kruiden bij individueel gebruik. Het toepassen van informatie van deze website gebeurt op eigen verantwoordelijkheid.