Herderstasje

Herderstasje

Kruidenhelen plant foto groot Herderstasje
Andere benamingen: herderstas, beurskruid, Tasjeskruid, shepherd’s purse (Engels)

Botanie en signatuur

Latijnse naam: Capsella bursa-pastoris

Herderstasje is een eenjarige plant uit de kruisbloemenfamilie (Brassicaceae) die tot 50 cm hoog kan worden. De plant heeft een bladrozet met gelobde bladeren en een rechtopstaande bloeistengel met kleine witte bloempjes. Het meest opvallend zijn de hartvormige hauwtjes (zaaddozen) die op kleine herderstasjes lijken – vandaar de naam. In de signatuurleer worden deze hartvormige zaaddozen verbonden met de toepassing van de plant bij hart- en bloedvaten, maar vooral ook bij bloedingen in het lichaam.

Belangrijke toepassingen

Bloedstelpend

vermindert bloedingen door samentrekkende en stollingsbevorderende werking.

Diuretisch

bevordert de urinestroom en ondersteunt de nierfunctie.

Menstruatieregulerend

helpt bij overvloedige menstruatie en baarmoederbloedingen.

Herkomst en vindplaats

Capsella bursa-pastoris is wereldwijd verspreid en een van de meest voorkomende wilde planten ter wereld. Oorspronkelijk afkomstig uit het Middellandse Zeegebied en West-Azië, heeft de plant zich door menselijke activiteit over vrijwel alle continenten verspreid. Tegenwoordig groeit herderstasje op akkers, weiden, bermen, tuinen en braakliggende terreinen.

Het kruid is zeer aanpassingsvermogen en kan zowel op voedselrijke bodems als in schrale omstandigheden gedijen. Daardoor wordt het vaak beschouwd als een ‘onkruid’, maar in de kruidengeneeskunde heeft het een lange traditie van gebruik.

Herderstasje profiteert van verstoorde gronden en is vaak een pioniersplant die zich snel vestigt op plekken waar andere planten moeite hebben te groeien. Dit verklaart zijn aanwezigheid op bouwterreinen, langs wegen en op landbouwgrond na ploegen of oogsten. De plant kan tot hoog in de bergen groeien en wordt aangetroffen tot 2.400 meter boven zeeniveau.

Door zijn kosmopolitische verspreiding maakt herderstasje tegenwoordig deel uit van zowel Europese, Aziatische als Amerikaanse flora en geldt het als een van de meest herkenbare wilde kruiden wereldwijd.

Herderstasje wordt al sinds de oudheid gebruikt als geneeskruid. In de Griekse en Romeinse kruidengeneeskunde stond het bekend als middel om bloedingen te stelpen en wonden te verzorgen. Dioscorides en Plinius de Oudere beschreven het kruid als een belangrijk middel tegen inwendige bloedingen en hevige menstruatie.

In de middeleeuwen werd het kruid veelvuldig toegepast bij in- en uitwendige bloedingen, menstruatieproblemen en neusbloedingen. In kloostertuinen maakte het deel uit van de apotheek van monniken en nonnen, die het gebruikten in aftreksels en kompressen om wonden te stelpen en baarmoederklachten te verlichten.

In de volksgeneeskunde werd herderstasje ook ingezet bij blaasontstekingen, nierproblemen en diarree vanwege de samentrekkende en diuretische werking. Daarnaast werd het in tijden van voedseltekorten gegeten als groente of soepkruid, aangezien de jonge bladeren rijk zijn aan vitamine C en mineralen. In sommige streken werd het zelfs beschouwd als een nuttig wildgroeiend ‘noodrantsoen’.

In de 19e en 20e eeuw werd het kruid populair in de homeopathie en natuurgeneeskunde, vooral bij overvloedige menstruatie en baarmoederbloedingen. Artsen en vroedvrouwen prezen het als een betrouwbaar hulpmiddel bij postpartumbloedingen.

Ook vandaag de dag blijft herderstasje een belangrijk kruid binnen de fytotherapie en volksgeneeskunde, waarbij het zowel inwendig als uitwendig toegepast wordt. Daarmee vormt het een levendige brug tussen eeuwenoude tradities en hedendaagse kruidengeneeskunde.

Gebruikte delen: bovengrondse delen tijdens de bloei
Belangrijke inhoudsstoffen:

  • Flavonoïden
  • Looistoffen (tanninen)
  • Glucosinolaten (o.a. sinigrine)
  • Kaliumzouten
  • Choline
  • Acetylcholine en tyramine (bloeddruk- en vaatregulerende stoffen)

Herderstasje is vooral bekend als bloedstelpend middel. Het werkt samentrekkend en bevordert de stolling, waardoor het nuttig is bij bloedingen zoals neusbloedingen, overvloedige menstruatie, baarmoederbloedingen en bloedverlies na de bevalling. In de verloskunde werd het traditioneel ingezet als kruid dat postpartum bloedverlies hielp beperken.

Dankzij de aanwezigheid van acetylcholine en tyramine heeft het kruid een vaatvernauwende werking, wat bijdraagt aan het stelpen van bloedingen. De looistoffen versterken het effect door hun adstringerende eigenschappen, waardoor de wanden van haarvaten en slijmvliezen worden versterkt en lekkage van bloed wordt verminderd.

Daarnaast wordt het kruid ingezet als diureticum bij blaasontstekingen, nierstenen en oedeem. De ontstekingsremmende eigenschappen ondersteunen hierbij en maken het nuttig bij urineweginfecties die gepaard gaan met pijn en zwelling. Door zijn veelzijdige werking op bloedvaten en urinewegen wordt herderstasje beschouwd als een van de klassieke reinigende en regulerende kruiden in de Europese fytotherapie.

Sommige kruidkundigen beschrijven ook een regulerende werking op de baarmoeder, waarbij het kruid zowel krampen kan verlichten als overmatige bloedingen kan beperken. Dit maakt het bijzonder waardevol bij menstruatiestoornissen. Uitwendig toegepast, in de vorm van spoelingen of kompressen, wordt herderstasje ingezet bij wonden, neusbloedingen en ontstoken slijmvliezen.

Samengevat verenigt herderstasje drie belangrijke eigenschappen: het is bloedstelpend, samentrekkend en ontstekingsremmend. Daarmee ondersteunt het zowel bij acute bloedingen en menstruatieproblemen als bij chronische klachten van de urinewegen en spijsvertering.

  • Overvloedige menstruatie en baarmoederbloedingen
  • Neusbloedingen en inwendige bloedingen
  • Wondverzorging (uitwendig)
  • Blaasontstekingen en nierproblemen
  • Oedeem en vochtophoping
  • Diarree en darmontstekingen
  • Thee: 2–4 g gedroogd kruid per kop, 2–3 keer per dag
  • Tinctuur: 2–4 ml, 2–3 keer per dag
  • Poeder: 1–2 g per dag
  • Uitwendig: als kompres of spoeling bij wonden en neusbloedingen
  • Met vrouwenmantel of duizendblad bij menstruatiestoornissen
  • Met brandnetel bij bloedarmoede en versterking van het bloed
  • Met guldenroede of beredruif bij blaas- en nierproblemen
  • Met kamille bij darmontstekingen en diarree
  • Niet gebruiken tijdens zwangerschap (kan baarmoedercontracties stimuleren).
  • Voorzichtig bij mensen met hoge bloeddruk of hartproblemen, vanwege vaatvernauwende werking.
  • Niet langdurig gebruiken zonder begeleiding.

Moderne onderzoeken wijzen op de aanwezigheid van bioactieve stoffen zoals acetylcholine en tyramine, die de vaatvernauwende en bloedstelpende werking verklaren. In vitro-onderzoek heeft bevestigd dat extracten van herderstasje de contractiekracht van gladde spieren in de baarmoeder kunnen verhogen, wat de toepassing bij baarmoederbloedingen ondersteunt.

Daarnaast tonen studies aan dat de flavonoïden en looistoffen een ontstekingsremmende en adstringerende werking hebben. Er is ook enig bewijs voor een bloeddrukverlagend effect bij lage doseringen, hoewel dit bij hogere doseringen kan omslaan naar een verhogend effect.

Farmacologische dierstudies laten zien dat herderstasje de vaattonus kan beïnvloeden en bloedingen bij proefdieren daadwerkelijk kan verminderen. Dit bevestigt de waarnemingen in de volksgeneeskunde. Andere laboratoriumstudies hebben antimicrobiële activiteit tegen bepaalde bacteriën en schimmels aangetoond, wat de toepassing bij infecties van de urinewegen verder onderbouwt.

Hoewel klinisch onderzoek bij mensen nog beperkt is, sluiten de bestaande gegevens goed aan bij de traditionele toepassingen. Vooral de rol bij overvloedige menstruatie en postpartumbloedingen verdient nader onderzoek in grotere klinische studies.

  • Menstruatiethee: herderstasje, vrouwenmantel en duizendblad bij overvloedige menstruatie.
  • Neusbloed-kompres: een sterk aftreksel van herderstasje als uitwendig kompres.
  • Blaasthee: herderstasje, guldenroede en beredruif bij blaasontsteking.
  • Geert Verhelst, Groot Handboek Geneeskrachtige Planten, 12e druk
  • Herbal Reality
  • Willem Jacobs:
    • Lyme Natuurlijk Genezen
    • De Spirituele Dimensie van de Ziekte van Lyme
  • Stephen Harrod Buhner:
    • Healing Lyme
    • Herbal Antibiotics
  • Klinische studies en traditionele fytotherapeutische monografieën
  • IVG-info.nl – Voedingssupplementen
  •  

Zoek je een kruid?

In ons kruidenoverzicht vind je alle planten die we hebben beschreven – van bekende klassiekers tot vergeten bladgroen. Handig gesorteerd en makkelijk te doorzoeken. Je leest er alles over hun geneeskracht, botanische eigenschappen en traditionele toepassingen, tot aan gebruik en dosering.

Disclaimer

Kruidenhelen is een informatief platform dat zich richt op het delen van kennis over de werking en toepassing van geneeskrachtige kruiden en natuurlijke middelen. Wij zijn geen artsenpraktijk en bieden geen persoonlijke diagnoses of behandelingen aan.

De informatie op deze website is bedoeld als inspiratie en ondersteuning bij het gebruik van kruiden, en vormt geen vervanging voor medisch advies of professionele zorg. Bij gezondheidsklachten raden we aan altijd contact op te nemen met een arts of gekwalificeerde therapeut.

Wij baseren ons op literatuur, traditionele kennis, praktijkervaring en gesprekken met deskundigen. Toch kunnen wij geen garanties geven over het effect van kruiden bij individueel gebruik. Het toepassen van informatie van deze website gebeurt op eigen verantwoordelijkheid.