Kamille

Andere benamingen: echte kamille, Duitse kamille, veldkamille
Botanie en signatuur
Latijnse naam: Matricaria chamomilla (syn. Matricaria recutita)
Kamille is een eenjarige plant uit de composietenfamilie (Asteraceae) die tot 50 cm hoog kan worden. Ze heeft fijnverdeelde, veerdelige bladeren en bloeit met kleine, witte bloemblaadjes rond een geel bloemhoofdje. Een belangrijk kenmerk is het holle, kegelvormige bloemhoofd, waarmee echte kamille te onderscheiden is van verwante soorten. Volgens de signatuurleer wijst de zonnevormige bloem met gele kern en stralende witte lintbloemen op licht en warmte, passend bij de toepassing van kamille bij spanning, spijsverteringsproblemen en ontstekingen die verlichting vragen.
Belangrijke toepassingen
Ontstekingsremmend
verzacht ontstekingen van huid, maag en darmen.
Kalmerend
werkt rustgevend bij nervositeit en slapeloosheid.
Antimicrobieel
remt de groei van bacteriën en schimmels.
Herkomst en vindplaats
Kamille is van oorsprong een Europese plant en komt voor op akkers, bermen, weiden en braakliggende gronden. De soort gedijt het best op zonnige, licht zanderige en stikstofrijke bodems. Ze profiteert vaak van verstoorde bodems en komt snel op in velden die net geploegd of verstoord zijn. Hierdoor wordt kamille vaak beschouwd als een pioniersplant die zich vlot vestigt waar andere kruiden moeite hebben te groeien.
Door de eeuwen heen heeft kamille zich vanuit Europa verspreid naar Azië, Noord-Afrika en uiteindelijk naar vrijwel alle continenten. Vandaag de dag wordt ze wereldwijd gecultiveerd, met belangrijke teeltgebieden in Oost-Europa (Hongarije, Polen), Duitsland en Egypte. In deze regio’s wordt de plant op grote schaal verbouwd voor de farmaceutische, voedings- en cosmetische industrie.
Naast de commerciële teelt groeit kamille ook nog steeds wijdverspreid in het wild, waarbij ze vaak te vinden is langs veldwegen, op dijkhellingen en in akkerranden. Deze brede verspreiding maakt haar tot een van de meest herkenbare en toegepaste geneeskrachtige kruiden wereldwijd.
Geschiedenis en traditioneel gebruik
Kamille heeft een lange traditie als geneeskruid. Al in het oude Egypte werd de bloem ingezet bij koorts en huidproblemen, en aan de zonnegod Ra gewijd als heilig kruid. Men beschouwde de plant als een geschenk van de zon, zowel vanwege de bloemvorm als vanwege haar verwarmende, helende eigenschappen.
In de Griekse en Romeinse geneeskunde werd kamille geroemd om haar kalmerende, maagversterkende en wondhelende eigenschappen. Hippocrates en Dioscorides beschreven het kruid als een middel tegen spijsverteringsklachten, menstruatiepijn en ontstekingen. Romeinse badhuizen gebruikten kamille in stoombaden en oliën om de huid te verzorgen en ontspanning te bevorderen.
In de middeleeuwen behoorde kamille tot de standaardplanten in kloostertuinen en werd zij toegepast bij spijsverteringsproblemen, kolieken, slapeloosheid en als wondgeneeskruid. Hildegard von Bingen noemde kamille een kruid dat “warmte en licht” bracht en nuttig was bij innerlijke spanningen en spijsverteringsklachten. De naam Matricaria verwijst naar “matrix” (baarmoeder), wat wijst op het gebruik bij vrouwelijke klachten, zoals menstruatiekrampen en baarmoederontstekingen.
Ook in de volksgeneeskunde in heel Europa stond kamille bekend als een “allesgenezer”: toegepast in thee, kompressen, baden en inhalaties bij uiteenlopende kwalen, van verkoudheid en hoest tot zenuwpijnen en reumatische klachten. In Oost-Europa werd het kruid traditioneel gebruikt in rituelen om huizen te reinigen en te beschermen, en in Engeland dronken mensen kamillethee ter bevordering van kalmte en slaap.
Met de opkomst van de moderne fytotherapie in de 19e en 20e eeuw kreeg kamille een vaste plaats in de officiële geneeskunde. Apothekers namen kamillebloemen op in hun compendia, en ze werd verwerkt in tincturen, zalven en theeën. Tot op heden blijft kamille een van de meest gebruikte en onderzochte geneeskruiden ter wereld, zowel in de volksgeneeskunde als in de moderne farmacie.
Gebruikte delen en belangrijkste inhoudsstoffen
Gebruikte delen: bloemhoofdjes
Belangrijke inhoudsstoffen:
- Etherische olie (chamazuleen, bisabolol)
- Flavonoïden (apigenine, luteoline)
- Coumarinen
- Polysacchariden
- Bitterstoffen
Geneeskrachtige eigenschappen
Kamille is een van de meest veelzijdige kruiden in de westerse fytotherapie en staat bekend om haar brede toepassingsgebied. De etherische olie met bisabolol en chamazuleen werkt krachtig ontstekingsremmend en kalmerend op slijmvliezen en huid. Hierdoor is kamille een belangrijk middel bij maag- en darmontstekingen, gastritis, maagzweren, prikkelbare darm en keelpijn. De zachte werking maakt het kruid geschikt voor zowel volwassenen als kinderen, ook bij kolieken en kinderziektes.
De spasmolytische werking ontspant de gladde spieren van maag, darmen en baarmoeder. Dit verklaart de traditionele toepassing bij kolieken, winderigheid, menstruatiekrampen en zelfs bij pijnlijke weeën. Door haar rustgevende werking kan kamille ook bijdragen aan een betere nachtrust en verlichting van nervositeit en angst. Flavonoïden zoals apigenine werken in op het centrale zenuwstelsel en hebben een mild sederend effect.
Uitwendig is kamille van grote waarde bij huidontstekingen, eczeem, slecht genezende wonden, brandwonden, zweren, aambeien en ontstekingen van het mond- en keelslijmvlies. Als kompres, spoeling of bad verlicht het roodheid, jeuk en irritatie. Inhalaties met kamillebloemen of -olie zijn traditioneel gebruikt bij verkoudheid, hoest, bronchitis en sinusitis.
Naast deze klassieke toepassingen wordt kamille ook ingezet ter ondersteuning van het immuunsysteem en ter bevordering van de spijsvertering in het algemeen. De bitterstoffen stimuleren de productie van maagsappen en gal, waardoor de opname van voedingsstoffen wordt verbeterd. Polysacchariden dragen bij aan een versterking van de afweer en bescherming van de slijmvliezen.
Samengevat werkt kamille ontstekingsremmend, krampstillend, wondhelend, kalmerend en spijsverteringsbevorderend. Daarmee is het een veelzijdig kruid dat zowel inwendig als uitwendig verlichting biedt bij een breed scala aan klachten.
Indicaties
- Maag- en darmontstekingen, prikkelbare darm, kolieken
- Slapeloosheid en nervositeit
- Menstruatiekrampen
- Keelontsteking en verkoudheid (inhalatie)
- Wond- en huidverzorging bij eczeem, zweren en ontstekingen
- Aambeien en mondslijmvliesontstekingen
Verwerking en dosering
- Thee (infusie): 2–3 g gedroogde bloemen per kop, 2–4 keer per dag
- Tinctuur: 2–4 ml, 2–3 keer per dag
- Etherische olie: uitwendig verdund in zalven of oliën
- Inhalatie: 2–3 eetlepels bloemen op een kom heet water, damp inademen
- Bad: aftreksel van 50–100 g bloemen toegevoegd aan badwater bij huidklachten
Combinatie met andere kruiden
- Met melisse en valeriaan bij slapeloosheid en nervositeit
- Met venkel en anijs bij kolieken en winderigheid
- Met salie en tijm bij keelpijn en verkoudheid
- Met goudsbloem en smeerwortel bij huidproblemen
Waarschuwingen en contra-indicaties
- Allergische reacties zijn mogelijk bij mensen met een overgevoeligheid voor composieten (Asteraceae).
- Voorzichtig bij gelijktijdig gebruik van anticoagulantia (lichte interactie met coumarinen).
- Overdosering kan misselijkheid veroorzaken.
Onderzoeken
Klinische studies bevestigen de werkzaamheid van kamillethee bij maag- en darmproblemen, waaronder prikkelbare darm en gastritis. Onderzoek toont aan dat apigenine, een flavonoïde in kamille, bindt aan benzodiazepine-receptoren, wat het kalmerende en slaapbevorderende effect verklaart. In dubbelblinde studies werd een significante verbetering van slaapkwaliteit en vermindering van angstklachten waargenomen bij gebruik van kamille-extracten.
Topisch gebruik van kamillecrèmes is effectief gebleken bij eczeem en huidontstekingen, waarbij de werking vergelijkbaar was met milde corticosteroïden. In dermatologische studies verminderden roodheid, jeuk en zwelling bij patiënten met atopisch eczeem na toepassing van kamillecrème.
Inhalaties met kamille-extract hebben verlichting gegeven bij patiënten met verkoudheid en sinusitis. Klinisch onderzoek laat zien dat de dampen ontstekingsremmend werken op de slijmvliezen en de luchtwegen openen.
Dier- en laboratoriumonderzoek bevestigt de ontstekingsremmende, antimicrobiële en antioxiderende werking van de belangrijkste inhoudsstoffen. Bisabolol en chamazuleen zijn in vitro onderzocht en bleken krachtige ontstekingsremmers te zijn, terwijl flavonoïden zoals apigenine en luteoline vrije radicalen neutraliseren en de celgezondheid beschermen.
Ook zijn er aanwijzingen dat kamille een bloedsuikerverlagend effect kan hebben. In dierproeven verbeterde kamille-extract de glucoseregulatie en verminderde het oxidatieve stress bij diabetesmodellen. Dit opent perspectieven voor aanvullend gebruik van kamille bij metabole aandoeningen, al is meer klinisch onderzoek nodig.
Samenvattend tonen onderzoeken aan dat kamille niet alleen traditioneel, maar ook wetenschappelijk goed onderbouwd is als ontstekingsremmend, kalmerend en genezend kruid, met toepassingen in zowel interne als externe klachten.
Recepten
- Rustgevende avondthee: kamille, melisse en lavendel bij slapeloosheid.
- Spijsverteringsthee: kamille, venkel en anijs bij maag- en darmklachten.
- Stoombad bij verkoudheid: 2 eetlepels kamillebloemen in heet water, damp inhaleren.
- Kamille-olie: maceraat van kamillebloemen in plantaardige olie bij huidontstekingen.
Gebruikte bronnen
- Geert Verhelst, Groot Handboek Geneeskrachtige Planten, 12e druk
- Herbal Reality
- Willem Jacobs:
- Lyme Natuurlijk Genezen
- De Spirituele Dimensie van de Ziekte van Lyme
- Stephen Harrod Buhner:
- Healing Lyme
- Herbal Antibiotics
- Klinische studies en traditionele fytotherapeutische monografieën
- IVG-info.nl – Voedingssupplementen
Zoek je een kruid?
In ons kruidenoverzicht vind je alle planten die we hebben beschreven – van bekende klassiekers tot vergeten bladgroen. Handig gesorteerd en makkelijk te doorzoeken. Je leest er alles over hun geneeskracht, botanische eigenschappen en traditionele toepassingen, tot aan gebruik en dosering.
Disclaimer
Kruidenhelen is een informatief platform dat zich richt op het delen van kennis over de werking en toepassing van geneeskrachtige kruiden en natuurlijke middelen. Wij zijn geen artsenpraktijk en bieden geen persoonlijke diagnoses of behandelingen aan.
De informatie op deze website is bedoeld als inspiratie en ondersteuning bij het gebruik van kruiden, en vormt geen vervanging voor medisch advies of professionele zorg. Bij gezondheidsklachten raden we aan altijd contact op te nemen met een arts of gekwalificeerde therapeut.
Wij baseren ons op literatuur, traditionele kennis, praktijkervaring en gesprekken met deskundigen. Toch kunnen wij geen garanties geven over het effect van kruiden bij individueel gebruik. Het toepassen van informatie van deze website gebeurt op eigen verantwoordelijkheid.