Phellodendron

Phellodendron

Kruidenhelen plant foto groot Phellodendron
Overige benamingen: Amur kurkboom, huáng bò (Chinees), Amur cork tree

Botanie en signatuur

Latijnse benaming: Phellodendron amurense

Phellodendron amurense behoort tot de Rutaceae (wijnruitfamilie) en is een loofboom die tot 15 meter hoog kan worden. Hij komt oorspronkelijk uit Oost-Azië en wordt gekenmerkt door zijn dikke, kurkachtige bast en grote, geveerde bladeren die in de herfst geel verkleuren. De boom draagt kleine, geelgroene bloemen die later uitgroeien tot zwarte bessen. De signatuur van Phellodendron ligt in de dikke, beschermende bast die als medicinale schat wordt gebruikt. Deze bast staat symbool voor bescherming, reiniging en weerstand – eigenschappen die ook weerspiegeld worden in het gebruik van de boom in de traditionele geneeskunde.

Belangrijke toepassingen

Antimicrobieel

actief tegen bacteriën, schimmels en virussen.

Ontstekingsremmend

vermindert ontstekingsprocessen in het lichaam.

Koortsverlagend

traditioneel ingezet bij hitte en infecties.

Herkomst en vindplaats

Phellodendron amurense is van oorsprong inheems in Noordoost-China, Korea, Japan en het Russische Verre Oosten. De boom groeit langs rivieroevers, in loofbossen en op berghellingen, vaak in gematigde klimaten met koude winters en warme zomers. Hij verdraagt verschillende bodemsoorten, maar groeit het liefst in vruchtbare, goed doorlatende grond.

De boom maakt al eeuwen deel uit van de Aziatische flora en werd zowel in natuurlijke bossen als in cultuurgebieden aangetroffen. In China werd hij in de oudheid ook bewust aangeplant rond tempels en dorpen, vanwege zijn medicinale waarde en zijn rol als schaduw- en sierboom. De dikke bast bood bovendien bescherming tegen kou en insecten, waardoor de boom zeer duurzaam was en lang kon overleven.

Naast zijn aanwezigheid in natuurlijke bossen kreeg de boom een belangrijke plaats in traditionele kruidentuinen en werd hij vaak samen met andere medicinale soorten gekweekt. Het hout werd lokaal benut voor timmerwerk, terwijl de bast werd geoogst als geneesmiddel. Oogst gebeurde meestal selectief, waarbij de bast in stroken werd verwijderd zodat de boom kon herstellen en verder groeien.

Tegenwoordig wordt Phellodendron amurense wereldwijd gekweekt in botanische tuinen en kruidencollecties, zowel om zijn medicinale waarde als zijn sierwaarde. Hij wordt gezien als een boom die ecologisch waardevol is en een rol kan spelen in herbebossingsprojecten in gebieden met gematigde klimaten.

Phellodendron staat in de traditionele Chinese geneeskunde (TCM) bekend als huáng bò en behoort samen met Coptis (Huang lian) tot de belangrijke ‘drain damp-heat’-kruiden. In klassieke geschriften, waaronder de Shennong Bencao Jing (ca. 200 n.Chr.), werd de bast beschreven als bitter en koud van aard, met een werking gericht op het zuiveren van hitte en het drogen van damp. Het werd vooral ingezet bij diarree, dysenterie, geelzucht, blaasontstekingen en koortsige ziekten.

In de Chinese farmacopee geldt huáng bò tot op heden als een van de ‘drie bittere geelwortels’, samen met Coptis en Scutellaria. De bast werd traditioneel gecombineerd met andere kruiden zoals gardenia (Zhi zi) of pioenwortel (Mu dan pi) om ontstekingen en infecties te behandelen. Naast inwendig gebruik werd de bast ook uitwendig toegepast bij huidproblemen zoals eczeem, jeuk en ontstekingen. Het kruid werd gezien als een zuiverende kracht die het lichaam beschermde tegen ziekmakende invloeden en werd daarom vaak gebruikt bij langdurige of terugkerende ziekten.

Met de verspreiding van de Chinese geneeskunde vond Phellodendron zijn weg naar Japan (Kampo-geneeskunde) en Korea, waar de bast eveneens een belangrijke plaats kreeg in de traditionele behandelingsmethoden. In deze systemen werd het niet alleen toegepast bij infecties en ontstekingen, maar ook bij koortsige ziekten en lever-gerelateerde klachten.

In de loop der eeuwen kreeg Phellodendron ook een culturele betekenis. Het werd vaak geplant rond tempels en dorpen, niet alleen als medicinale bron maar ook als beschermboom tegen negatieve invloeden. In sommige regio’s werd de bast tijdens rituelen verbrand of verwerkt in wierook, vanwege de zuiverende symboliek die eraan verbonden werd.

In de moderne fytotherapie wordt de bast vooral gewaardeerd om haar antimicrobiële, ontstekingsremmende en metabolisch regulerende werking. Sinds de 20e eeuw is de plant in het Westen bekend geraakt via wetenschappelijke studies naar de werkzame alkaloïden, met name berberine. Daarmee is een eeuwenoude traditie in een moderne context geplaatst, waarbij oude kennis en nieuwe inzichten elkaar versterken.

Gebruikte delen: bast (cortex)

Belangrijke inhoudsstoffen:

  • Alkaloïden (berberine, palmatine, jatrorrhizine): antimicrobieel, ontstekingsremmend en spijsverteringsbevorderend.
  • Limonoïden: antioxidatief en mogelijk antitumoraal.
  • Coumarinen: ontstekingsremmend.
  • Tanninen: samentrekkend en antibacterieel.

Phellodendron wordt traditioneel ingezet bij infecties en ontstekingsziekten. De alkaloïde berberine speelt hierin een centrale rol: ze remt de groei van bacteriën, parasieten en schimmels, en heeft antivirale eigenschappen. Hierdoor is de bast geschikt bij diarree door infecties, dysenterie, blaasontstekingen en candida-infecties. In de Chinese geneeskunde wordt het kruid vaak ingezet in formules die gericht zijn op het zuiveren van hitte en het verdrijven van ‘damp’, wat overeenkomt met het verminderen van ontstekingen en het bestrijden van ziekteverwekkers.

De ontstekingsremmende werking maakt Phellodendron waardevol bij chronische darmontstekingen, artritis en huidaandoeningen. Uitwendig toegepast kan een aftreksel helpen bij eczeem, jeuk en ontstoken huid. In de TCM wordt de bast ook gebruikt om ‘damp-hitte’ in de lever en galblaas te verdrijven, wat neerkomt op ondersteuning van de spijsvertering en het verminderen van levergerelateerde klachten zoals geelzucht en galproblemen.

Daarnaast is er veel belangstelling voor de rol van Phellodendron in de ondersteuning van het cardiovasculaire systeem. Berberine helpt het cholesterolgehalte te verlagen en kan bijdragen aan een betere bloedsuikerregulatie. Dit maakt de bast interessant voor mensen met metabool syndroom of diabetes type 2. Ook kan het kruid bijdragen aan de bescherming van bloedvaten door zijn antioxidatieve werking, wat de ontwikkeling van aderverkalking kan vertragen.

Verder wordt Phellodendron ingezet als koortsverlagend middel. Door zijn bittere en verkoelende eigenschappen wordt de bast gebruikt bij infecties met hoge koorts of bij koortsige ziekten die gepaard gaan met dorst en een gevoel van hitte. Dit sluit aan bij de traditionele TCM-indeling waarin het kruid vooral ingezet wordt bij ‘hittepatronen’.

Samenvattend werkt Phellodendron breed: antimicrobieel, ontstekingsremmend, koortswerend, spijsverteringsondersteunend en regulerend op bloedsuiker en cholesterol. Daarmee is het een veelzijdig kruid dat zowel in de traditionele oosterse geneeskunde als in de moderne fytotherapie een belangrijke plaats inneemt.

  • Diarree en dysenterie
  • Blaasontsteking en urineweginfecties
  • Candida-infecties en schimmelinfecties
  • Geelzucht en lever-gerelateerde klachten
  • Darmontstekingen (colitis, enteritis)
  • Artritis en reumatische klachten
  • Huidproblemen (eczeem, jeuk, ontstekingen)

  • Hoge cholesterol en bloedsuikerspiegel

  • Afkooksel: 3–9 gram gedroogde bast per dag, gekookt in water.
  • Poeder/capsules: volgens voorschrift van de producent.
  • Tinctuur: 2–4 ml, 2–3 keer per dag.
  • Uitwendig: als spoeling of kompres bij huidproblemen.
  • Met Coptis (Huang lian) bij diarree en darmontstekingen.
  • Met Scutellaria (Huang qin) bij infecties en koorts.
  • Met Gardenia (Zhi zi) bij lever- en galproblemen.
  • Met Pioenwortel (Mu dan pi) bij huidontstekingen.
  • Niet gebruiken tijdens zwangerschap en borstvoeding.
  • Voorzichtigheid bij gebruik van antistollingsmiddelen (lapachol kan bloedverdunnend werken).
  • Niet langdurig in hoge dos
  • eringen gebruiken zonder begeleiding.Mogelijke maag-darmirritatie bij gevoelige personen.

Wetenschappelijk onderzoek naar Phellodendron amurense richt zich vooral op de alkaloïde berberine. Studies tonen aan dat berberine antimicrobieel werkt tegen bacteriën zoals E. coli, Staphylococcus aureus en Helicobacter pylori. Ook is berberine effectief gebleken tegen schimmels en parasieten. Dit bevestigt de traditionele toepassing bij infectieziekten. In sommige onderzoeken werd zelfs een remmend effect gezien op resistente bacteriestammen, wat Phellodendron interessant maakt in een tijd van toenemende antibioticaresistentie.

Daarnaast zijn er aanwijzingen dat Phellodendron ontstekingsremmend werkt door het remmen van pro-inflammatoire cytokinen en enzymen. Dit maakt het relevant bij chronische ontstekingsziekten zoals artritis en darmontstekingen. Klinische studies met berberine hebben gunstige effecten laten zien bij diarree, prikkelbare darm en colitis ulcerosa. Berberine lijkt bovendien de darmflora positief te beïnvloeden, wat kan bijdragen aan bredere spijsverteringsgezondheid.

Berberine staat ook bekend om zijn effecten op het metabolisme: het kan de bloedsuikerspiegel en cholesterol verlagen. Diverse klinische studies tonen aan dat berberine de insulinegevoeligheid verbetert en triglyceriden en LDL-cholesterol verlaagt. Dit maakt Phellodendron interessant in de behandeling van diabetes type 2, metabool syndroom en hart- en vaatziekten. Sommige onderzoeken suggereren zelfs dat berberine vergelijkbare effecten kan hebben als bepaalde farmaceutische antidiabetica, zij het met een natuurlijker werkingsprofiel.

Tenslotte wordt er onderzoek gedaan naar de mogelijke antikankerwerking van extracten uit Phellodendron. In laboratoriumstudies zijn cytotoxische effecten gezien op verschillende kankercellen, waaronder lever-, borst- en darmkanker. Ook is er preklinisch bewijs dat berberine apoptose (geprogrammeerde celdood) kan stimuleren in tumorcellen. Hoewel dit hoopgevend is, is klinisch bewijs bij mensen nog beperkt en is meer grootschalig onderzoek nodig om de therapeutische waarde vast te stellen.

Samengevat tonen onderzoeken aan dat Phellodendron niet alleen een lange traditie van gebruik in de TCM bevestigt, maar ook wetenschappelijk interessant is vanwege zijn antimicrobiële, ontstekingsremmende, metabole en mogelijk antitumorale eigenschappen.

  • Afkooksel bij diarree: gedroogde bast 20 minuten koken, driemaal daags drinken.
  • Spoeling bij huidproblemen: geconcentreerd aftreksel als kompres bij eczeem of ontsteking.
  • Combinatiethee: Phellodendron met Scutellaria en Coptis bij infecties.
  • Geert Verhelst, Groot Handboek Geneeskrachtige Planten, 12e druk
  • Herbal Reality
  • Willem Jacobs:
    • Lyme Natuurlijk Genezen
    • De Spirituele Dimensie van de Ziekte van Lyme
  • Stephen Harrod Buhner:
    • Healing Lyme
    • Herbal Antibiotics
  • Klinische studies en traditionele fytotherapeutische monografieën
  • IVG-info.nl – Voedingssupplementen
  •  

Zoek je een kruid?

In ons kruidenoverzicht vind je alle planten die we hebben beschreven – van bekende klassiekers tot vergeten bladgroen. Handig gesorteerd en makkelijk te doorzoeken. Je leest er alles over hun geneeskracht, botanische eigenschappen en traditionele toepassingen, tot aan gebruik en dosering.

Bekijk alle kruiden
Bekijk alle supplementen

Disclaimer

Kruidenhelen is een informatief platform dat zich richt op het delen van kennis over de werking en toepassing van geneeskrachtige kruiden en natuurlijke middelen. Wij zijn geen artsenpraktijk en bieden geen persoonlijke diagnoses of behandelingen aan.

De informatie op deze website is bedoeld als inspiratie en ondersteuning bij het gebruik van kruiden, en vormt geen vervanging voor medisch advies of professionele zorg. Bij gezondheidsklachten raden we aan altijd contact op te nemen met een arts of gekwalificeerde therapeut.

Wij baseren ons op literatuur, traditionele kennis, praktijkervaring en gesprekken met deskundigen. Toch kunnen wij geen garanties geven over het effect van kruiden bij individueel gebruik. Het toepassen van informatie van deze website gebeurt op eigen verantwoordelijkheid.