Schisandra Chinensis
Overige benamingen: wu wei zi (Vijfsmakenbes), magnolia wine, Chinese magnoliabes
Botanie en signatuur
Latijnse benaming: Schisandra chinensis
Schisandra is een houtige slingerplant uit de familie Schisandraceae. De plant kan tot 8 meter lang worden en produceert clusters van kleine rode bessen die bekendstaan als de ‘vijfsmakenbes’ vanwege hun unieke combinatie van zoet, zuur, bitter, scherp en zout. De zaden bevatten de meeste actieve stoffen, maar ook de schil en het vruchtvlees worden medicinaal gebruikt. De signatuur van de bes ligt in de vijf smaken die samen de balans van het hele lichaam symboliseren. In de Chinese geneeskunde wordt dit gezien als een aanwijzing dat de plant alle belangrijke orgaansystemen kan ondersteunen.
Belangrijke toepassingen
Ontgiftend
Adaptogeen: verhoogt stressbestendigheid en energie.
Hepatoprotectief
ondersteunt en beschermt de lever.
Tonisch
versterkt uithoudingsvermogen en herstelvermogen.
Herkomst en vindplaats
Schisandra chinensis is inheems in Noord-China, Rusland (Siberië) en Korea. Ze groeit vooral in koele, bosrijke gebieden waar ze zich slingert langs bomen en struiken. De plant geeft de voorkeur aan vochtige, humusrijke bodems en halfschaduw, waardoor ze vaak te vinden is aan bosranden of langs rivieren en beekjes. In deze natuurlijke omgeving profiteert ze van de beschutting van grotere bomen, die haar de mogelijkheid bieden om metershoog te klimmen.
In China wordt Schisandra al eeuwenlang gecultiveerd in de provincies Heilongjiang, Jilin en Liaoning, waar het klimaat koud en vochtig is en de winters streng zijn. Dit harde klimaat wordt vaak geassocieerd met de krachtige vitaliserende eigenschappen van de plant. In Rusland, met name in het Amoergebied en in de Primorje-regio, groeit Schisandra in uitgestrekte bossen en maakt ze deel uit van de traditionele voeding en geneeskunde van lokale bevolkingsgroepen, waaronder de Nanai en de Udege-volken. Zij gebruikten de bessen om lange jachttochten vol te houden zonder vermoeid te raken.
Vandaag de dag wordt Schisandra wereldwijd gekweekt, vooral in China en Rusland, maar ook in Noord-Amerika en Europa. De plant wordt zowel in commerciële teeltvelden als in botanische tuinen aangeplant, en is de laatste decennia populair geworden in de fytotherapie en de adaptogene supplementenmarkt. Ook wordt ze steeds vaker gezien in permacultuurprojecten vanwege haar winterhardheid en haar waardevolle bessen.
Geschiedenis en traditioneel gebruik
In de Traditionele Chinese Geneeskunde (TCM) staat Schisandra bekend als wu wei zi, wat letterlijk ‘vijfsmakenbes’ betekent. Ze werd al meer dan 2000 jaar geleden beschreven in de klassieke kruidenboeken, waaronder de Shennong Ben Cao Jing. Volgens de TCM voedt Schisandra de nieren en het hart, versterkt ze de longen en beschermt ze de lever. Het kruid werd gezien als een levensverlengend middel dat vitaliteit en uithoudingsvermogen bevorderde en werd vaak toegepast in tonica voor keizers en edelen.
Naast de medische rol kende Schisandra ook een spirituele betekenis. In de taoïstische traditie werd ze beschouwd als een elixer van onsterfelijkheid en ingezet in alchemistische bereidingen om de levensenergie (qi) te versterken. De vijf smaken werden geïnterpreteerd als een symbool van harmonie tussen de vijf elementen, waardoor de plant in balans zou brengen wat verstoord was.
Schisandra werd traditioneel ingezet bij vermoeidheid, nachtelijk zweten, slapeloosheid en vergeetachtigheid. Ook werd ze voorgeschreven om de longfunctie te versterken bij astma en chronische hoest. In Siberië gebruikten sjamanistische tradities de bessen om jagers dagenlang energie en scherpte te geven zonder voedsel. De Nanai-volken beschouwden de bessen als heilig en gebruikten ze bij rituelen voor kracht en bescherming.
Tijdens de 20e eeuw kreeg Schisandra een plaats in de Sovjet-wetenschap als onderdeel van de zogenaamde ‘adaptogenen’. Russische onderzoekers onderzochten de plant intensief en gebruikten haar om soldaten, kosmonauten en topsporters te ondersteunen bij zware inspanning en extreme omstandigheden. Dit droeg bij aan haar reputatie als prestatiebevorderend en beschermend kruid.
In de moderne tijd heeft Schisandra haar weg gevonden naar de Westerse fytotherapie, waar ze vooral bekendstaat als adaptogeen en leverbeschermer. Ze wordt vaak toegepast in situaties van stress, herstel na ziekte of intensieve inspanning, en als ondersteuning bij leveraandoeningen. Daarmee vormt ze een brug tussen eeuwenoude TCM-traditie en moderne wetenschappelijke toepassingen.
Gebruikte delen en belangrijkste inhoudsstoffen
Gebruikte delen: bessen en zaden
Belangrijke inhoudsstoffen:
- Lignanen (schisandrinen, gomisine): leverbeschermend, adaptogeen.
- Organische zuren: citroenzuur, appelzuur.
- Etherische olie: aromatisch en stimulerend.
- Vitamine C: antioxidatief.
- Polysachariden: immuunmodulerend.
Geneeskrachtige eigenschappen
Schisandra staat bekend als een krachtig adaptogeen dat het lichaam helpt zich aan te passen aan stress en vermoeidheid. Ze verhoogt de weerstand, ondersteunt herstel en verbetert de mentale en fysieke prestaties. Dit maakt Schisandra populair bij mensen die veel stress ervaren of behoefte hebben aan meer energie, concentratie en balans.
Een van de meest onderzochte eigenschappen is de leverbeschermende werking. De lignanen in de bessen, met name schisandrine, hebben een antioxidatieve en ontstekingsremmende werking in de lever. Hierdoor wordt Schisandra vaak ingezet bij leverproblemen, waaronder leververvetting, hepatitis en door toxines veroorzaakte leverschade. Ze bevordert de regeneratie van levercellen en helpt de afweer tegen schadelijke stoffen te versterken.
Daarnaast versterkt Schisandra het zenuwstelsel en ondersteunt ze geheugen, concentratie en coördinatie. Dit maakt haar waardevol bij mentale uitputting, stressgerelateerde klachten en cognitieve achteruitgang. Sommige gebruikers ervaren een verbeterde alertheid en veerkracht, wat verklaart waarom de bessen ook bij Siberische jagers geliefd waren.
De bessen hebben ook een tonische werking op de longen, waardoor ze traditioneel gebruikt worden bij astma, chronische hoest en kortademigheid. In de TCM wordt Schisandra toegepast om zweetklachten, zoals nachtzweten, te verminderen, de slaapkwaliteit te verbeteren en de balans tussen yin en yang te herstellen.
Verder wordt Schisandra beschouwd als een algemeen vitaliserend kruid dat de levensenergie (qi) versterkt en het uithoudingsvermogen bevordert. Dit maakt haar tot een veelzijdige plant die zowel lichamelijk als geestelijk welzijn kan ondersteunen.
Indicaties
- Stress, vermoeidheid en burn-out
- Leverproblemen (hepatitis, leververvetting, toxische belasting)
- Verminderd geheugen en concentratie
- Astma en chronische hoest
- Nachtzweten en slapeloosheid
Verwerking en dosering
- Infusie/thee: 1–2 theelepels gedroogde bessen per kop water, 1–2 keer per dag.
- Tinctuur: 2–4 ml, 2–3 keer per dag.
- Poeder/extract: vaak gestandaardiseerd op lignanen.
- Capsules/tabletten: als supplement bij stress of leverondersteuning.
Combinatie met andere kruiden
- Met rhodiola en ginseng als adaptogeencomplex.
- Met mariadistel en kurkuma bij leverbescherming.
- Met zoethout en astragalus bij vermoeidheid.
- Met longkruid of tijm bij luchtwegproblemen.
Waarschuwingen en contra-indicaties
- Niet gebruiken tijdens zwangerschap zonder overleg met deskundige.
- Kan de bloeddruk verhogen bij hoge doseringen.
- Voorzichtigheid bij epilepsie en ernstige slaapstoornissen.
- Mogelijke interacties met levermetaboliserende geneesmiddelen.
Onderzoeken
Wetenschappelijk onderzoek naar Schisandra bevestigt veel van het traditionele gebruik. Klinische en dierstudies tonen aan dat de lignanen leverbeschermende effecten hebben en oxidatieve stress verminderen. Schisandrine A en C blijken bijzonder effectief in het bevorderen van leverherstel na toxische schade, bij hepatitis en bij leververvetting. Ook zijn er aanwijzingen dat Schisandra de activiteit van leverenzymen reguleert, waardoor schadelijke stoffen sneller worden afgebroken.
Daarnaast zijn er studies die aantonen dat Schisandra het uithoudingsvermogen verhoogt en de stressrespons moduleert via de hypothalamus-hypofyse-bijnieras. Dit ondersteunt de toepassing als adaptogeen bij stress, vermoeidheid en burn-out. Russische onderzoeken in de 20e eeuw beschreven verbeterde prestaties bij soldaten en sporters, waarbij zowel fysieke kracht als mentale alertheid toenam.
Onderzoek bij dieren suggereert bovendien dat Schisandra neuroprotectieve effecten kan hebben. Extracten verbeterden leervermogen, geheugen en motorische coördinatie, waarschijnlijk dankzij een combinatie van antioxidatieve en ontstekingsremmende werking. Er zijn ook aanwijzingen dat de bessen de productie van neurotransmitters beïnvloeden, wat kan bijdragen aan betere cognitieve functies en stemming.
Verder is er aandacht voor de immunomodulerende werking van Schisandra. Polysachariden in de bessen lijken het immuunsysteem te activeren en de weerstand tegen infecties te versterken. Dit sluit aan bij de traditionele inzet als versterkend tonicum.
Kleine klinische onderzoeken bij mensen hebben positieve effecten laten zien bij vermoeidheid, concentratieproblemen en slaapstoornissen. Ook werden verbeteringen in leverfunctie en herstel van stressgerelateerde klachten gemeld. Hoewel veelbelovend, is grootschalig en langdurig onderzoek nog nodig om deze toepassingen overtuigend te bevestigen en de veiligheid bij langdurig gebruik vast te stellen.
Recepten
- Adaptogene thee: schisandrabessen gecombineerd met ginseng en zoethout.
- Leverondersteunend aftreksel: bessen samen met mariadistel en kurkuma.
- Vitaliserende tonic: tinctuur van schisandra met rhodiola en ashwagandha.
Gebruikte bronnen
- Geert Verhelst, Groot Handboek Geneeskrachtige Planten, 12e druk
- Herbal Reality
- Willem Jacobs:
- Lyme Natuurlijk Genezen
- De Spirituele Dimensie van de Ziekte van Lyme
- Stephen Harrod Buhner:
- Healing Lyme
- Herbal Antibiotics
- Klinische studies en traditionele fytotherapeutische monografieën
- IVG-info.nl – Voedingssupplementen
Zoek je een kruid?
In ons kruidenoverzicht vind je alle planten die we hebben beschreven – van bekende klassiekers tot vergeten bladgroen. Handig gesorteerd en makkelijk te doorzoeken. Je leest er alles over hun geneeskracht, botanische eigenschappen en traditionele toepassingen, tot aan gebruik en dosering.
Disclaimer
Kruidenhelen is een informatief platform dat zich richt op het delen van kennis over de werking en toepassing van geneeskrachtige kruiden en natuurlijke middelen. Wij zijn geen artsenpraktijk en bieden geen persoonlijke diagnoses of behandelingen aan.
De informatie op deze website is bedoeld als inspiratie en ondersteuning bij het gebruik van kruiden, en vormt geen vervanging voor medisch advies of professionele zorg. Bij gezondheidsklachten raden we aan altijd contact op te nemen met een arts of gekwalificeerde therapeut.
Wij baseren ons op literatuur, traditionele kennis, praktijkervaring en gesprekken met deskundigen. Toch kunnen wij geen garanties geven over het effect van kruiden bij individueel gebruik. Het toepassen van informatie van deze website gebeurt op eigen verantwoordelijkheid.