Andrographis Paniculata
Andere benamingen: Indiase Echinacea, King of bitters; Chuan Xin Lian (Chinees), Kalmegh.
Botanie en signatuur
Latijnse naam: Andrographis paniculata
Andrographis paniculata is een eenjarige, rechtopstaande kruidachtige plant uit de Acanthaceae-familie. Ze groeit tot 30–110 cm hoog, met opvallend vierkante stengels die bekleed zijn met fijne ribbels. De bladeren zijn glanzend groen, smal en lancetvormig, en geven bij kneuzing een bittere geur af. De bloemen zijn klein, lichtroze tot paarswit met paarse adering, en staan in pluimvormige bloeiwijzen. In de signatuurleer wordt de uitgesproken bitterheid geassocieerd met het vermogen om het lichaam te zuiveren en te ontdoen van overtollige hitte of toxines.
Belangrijke toepassingen
Immunomodulerend, koortsverlagend en ontstekingsremmend
Ondersteunt de werking van het immuunsysteem, helpt bij koorts en vermindert ontstekingsprocessen.
Leverbeschermend en spijsverteringsbevorderend
Verbetert de functie van de maag en lever, beschermd de lever en stimuleert de spijsvertering.
Adaptogeen
Verhoogt het aanpassingsvermogen aan ongunstige fysieke en psychische omstandigheden en bevordert het herstel van homeostase.
Herkomst en vindplaats
Een traditionele krachtpatser uit Zuid-Azië
Andrographis paniculata – vaak gewoon andrographis genoemd – komt van oorsprong uit India en Sri Lanka. In zowel de Ayurveda als het Siddha-systeem heeft deze plant al eeuwenlang een vaste plek. Vanuit deze regio heeft hij zich langzaam maar zeker verspreid naar andere tropische gebieden, waar zijn sterke reputatie hem vaak al vooruitsnelt.
Wereldwijd verspreid
Vandaag de dag groeit andrographis zowel in het wild als in teelt in grote delen van Zuidoost-Azië, China, de West-Indische eilanden, en zelfs in delen van Afrika en Zuid-Amerika. Overal waar het warm en vochtig is, voelt de plant zich meteen thuis.
Groeit waar de zon schijnt
Andrographis houdt van veel zon, een vochtige lucht en een goed doorlatende bodem. Hij gedijt zelfs op relatief arme grond, zolang water niet blijft staan. Dat maakt hem tot een plant die gemakkelijk wortelt in tropische landschappen én in kleinschalige kruidentuinen.
Hoewel hij soms als sierplant wordt gehouden vanwege zijn fijne blad en subtiele bloei, blijft het medicinale gebruik verreweg het belangrijkste. In veel landen is andrographis uitgegroeid tot een onmisbare soort binnen zowel de traditionele geneeskunde als de moderne fytotherapie.
Geschiedenis en traditioneel gebruik
Binnen de Ayurvedische en Siddha-geneeskunde van India wordt Andrographis paniculata sinds de oudheid gebruikt bij koorts, infecties en leveraandoeningen. In de Traditionele Chinese Geneeskunde staat het bekend als Chuan Xin Lian en wordt het ingezet voor het ‘klaren van hitte’ en het zuiveren van toxines. In beide systemen wordt het beschouwd als een krachtig reinigend kruid dat verlichting kan bieden bij acute ontstekingen, griepachtige symptomen en spijsverteringsklachten. Vanwege zijn extreme bitterheid wordt het ook traditioneel gebruikt als tonicum om de eetlust te stimuleren en de spijsvertering te bevorderen.
Gebruikte delen en belangrijkste inhoudsstoffen
Gebruikte plantendelen
Voor medicinale toepassingen worden vooral de bladeren en bovengrondse stengeldelen gebruikt. In sommige traditionele toepassingen ook de wortels of de hele plant. Het blad wordt idealiter geoogst vlak voor of tijdens de bloei, wanneer het gehalte aan andrographoliden het hoogst is.
Werkzame bestanddelen
Diterpeenlactonen
Andrographolide is het hoofdcomponent.
Ook aanwezig: 14-deoxy-11,12-didehydroandrographolide en neoandrographolide.
Bekend om hun ontstekingsremmende, antivirale, immunomodulerende en leverbeschermende eigenschappen.
Flavonoïden
Zoals apigenine en 7-O-methylwogonin.
Werken als antioxidanten en versterken de werking van de diterpeenlactonen.
Fenolzuren en polyfenolen
Draagvlak voor bescherming tegen oxidatieve stress en ondersteuning van leverfunctie.
Overige bestanddelen
Bevat in kleinere hoeveelheden: triterpenen, fytosterolen en glycosiden met aanvullende farmacologische effecten.
Geneeskrachtige eigenschappen
Andrographis paniculata wordt in sommige Aziatische landen, waaronder Thailand, ook ingezet bij virale aandoeningen zoals COVID-19. De Thaise overheid erkende het gebruik van het kruid als onderdeel van de nationale aanpak voor milde coronasymptomen, vanwege de ontstekingsremmende en antivirale eigenschappen. Deze toepassing heeft geleid tot bredere wetenschappelijke belangstelling voor het kruid als onderdeel van integratieve geneeskunde.
Daarnaast is er bewijs uit traditioneel gebruik en observatiestudies dat Andrographis ook ondersteunend kan zijn bij hart- en vaatziekten. Het zou een milde bloeddrukverlagende werking kunnen hebben, de doorbloeding bevorderen en de bloedviscositeit positief beïnvloeden. Hoewel verder onderzoek nodig is, is dit een interessant aspect binnen de bredere toepassing van het kruid. Ondersteunt het immuunsysteem door de aanmaak van witte bloedcellen te stimuleren en ontstekingsreacties te reguleren. Klinische en traditionele bronnen beschrijven een breed spectrum aan werkingen: antiviraal, antibacterieel, koortswerend, leverbeschermend en adaptogeen. Volgens Stephen Buhner is het kruid bijzonder waardevol bij de aanpak van hardnekkige infecties en herstel van immuundisfunctie. Willem Jacobs noemt het een reinigend kruid dat niet alleen fysiek maar ook energetisch bijdraagt aan het afvoeren van ziekmakende patronen.
Indicaties
- Ondersteuning bij virale infecties, inclusief milde coronasymptomen volgens Thaise richtlijnen
- Mogelijke inzet bij hoge bloeddruk en doorbloedingsstoornissen
- Luchtweginfecties zoals verkoudheid, keelpijn, sinusitis en bronchitis
- Griepachtige aandoeningen en algemene koortsbeelden
- Herstel na ziekte of uitputting, vooral bij verzwakt immuunsysteem
- Ondersteuning van de leverfunctie en spijsvertering
- Stressgerelateerde klachten en overspannenheid
Verwerking en dosering
De uitgesproken bittere smaak van Andrographis paniculata wijst op de klassieke werking als bitter tonicum: het stimuleert galafscheiding, ondersteunt de lever en draagt bij aan het afvoeren van afvalstoffen. In de traditionele geneeskunde wordt het daarom vaak gebruikt bij vermoeidheid, slechte spijsvertering en als voorjaarsreiniger.
- Extract/tinctuur: Een gangbare richtlijn is 20 – 30 druppels, 2 tot 4 keer per dag, verdund in wat water of sap, het liefst tussen de maaltijden. Begin bij voorkeur met een lagere dosering (bijvoorbeeld 1 × 20 druppels) en bouw geleidelijk op. De exacte hoeveelheid stem je af met een therapeut, afhankelijk van de concentratie en de klacht.
- Capsules: Een gangbare dosering is 300 tot 600 mg gestandaardiseerd extract per dag (gesplitst over meerdere momenten). Bij acute klachten zoals een verkoudheid of luchtweginfectie wordt soms een hogere dosering gebruikt, tot circa 1000‑2000 mg per dag, gedurende een kort traject.
- Kinderen (4–11 jaar): ca. 30 mg andrographolide per dag, indien goedgekeurd door een therapeut
- Bij keelpijn of verkoudheid: doseringen van 180–360 mg per dag bleken in studies effectief voor het verminderen van symptomen
Let op: niet gebruiken tijdens zwangerschap of borstvoeding zonder deskundig advies. Bij auto‑immuunziekten of gebruik van antistollingsmiddelen overleg eerst met een therapeut.
Let op: langdurig gebruik of hoge doseringen verdienen begeleiding. Niet gebruiken tijdens zwangerschap of borstvoeding zonder overleg
Combinatie met andere kruiden
Andrographis paniculata combineert goed met adaptogenen zoals Eleutherococcus (Siberische ginseng) en Astragalus voor versterking van het immuunsysteem. In de Ayurveda wordt het ook gecombineerd met kurkuma en zwarte peper om de opname te verbeteren. In de Westerse kruidengeneeskunde wordt het vaak toegevoegd aan mengsels voor acute infecties, bijvoorbeeld samen met echinacea of tijm.
Waarschuwingen en contra-indicaties
- Niet aanbevolen tijdens zwangerschap, vanwege mogelijk negatieve effecten op vruchtbaarheid (aangetoond in dierstudies).
- Er is onvoldoende informatie bekend over het gebruik van Andrographis tijdens borstvoeding, en wordt daarom afgeraden.
- Kan leverenzymen beïnvloeden; voorzichtigheid bij gebruik van levermedicatie of andere geneesmiddelen.
- Bij sommige mensen milde bijwerkingen, zoals misselijkheid, duizeligheid of diarree.
- Allergische reacties zijn zeldzaam, maar kunnen optreden bij gevoelige personen.
- Te hoge dosering kan leiden tot maagklachten.
Onderzoeken
- Klinische onderzoeken naar formules met Andrographis (zoals Kan Jang® en KalmCold®) tonen significante vermindering van symptomen bij acute luchtweginfecties en kortere ziekteduur
- Studies bevestigen de immunomodulerende werking en antivirale eigenschappen, met name bij rhinovirus en influenza
- Farmacokinetisch onderzoek toont aan dat het actieve bestanddeel andrographolide goed wordt opgenomen en relatief veilig is bij inname tot 360 mg per dag bij gezonde volwassenen
Recepten
Thee: gebruik 1–2 theelepels gedroogd kruid per kop kokend water; 10 minuten laten trekken. De smaak is erg bitter, dus vaak wordt honing of citroen toegevoegd.
Tinctuur: bereid met een verhouding van 1:5 in 60–70% alcohol. Dosering: 20–30 druppels, 2–3 maal daags bij verkoudheid of koorts.
Capsules: neem capsules met een gestandaardiseerd extract (ten minste 10% andrographolide), bij voorkeur bij een maaltijd.
Gebruikte bronnen
- Geert Verhelst, Groot Handboek Geneeskrachtige Planten, 12e druk
- Herbal Reality
- Willem Jacobs:
- Lyme Natuurlijk Genezen
- De Spirituele Dimensie van de Ziekte van Lyme
- Stephen Harrod Buhner:
- Healing Lyme
- Herbal Antibiotics
- Klinische studies en traditionele fytotherapeutische monografieën
- IVG-info.nl – Voedingssupplementen
Zoek je een kruid?
In ons kruidenoverzicht vind je alle planten die we hebben beschreven – van bekende klassiekers tot vergeten bladgroen. Handig gesorteerd en makkelijk te doorzoeken. Je leest er alles over hun geneeskracht, botanische eigenschappen en traditionele toepassingen, tot aan gebruik en dosering.
Disclaimer
Kruidenhelen is een informatief platform dat zich richt op het delen van kennis over de werking en toepassing van geneeskrachtige kruiden en natuurlijke middelen. Wij zijn geen artsenpraktijk en bieden geen persoonlijke diagnoses of behandelingen aan.
De informatie op deze website is bedoeld als inspiratie en ondersteuning bij het gebruik van kruiden, en vormt geen vervanging voor medisch advies of professionele zorg. Bij gezondheidsklachten raden we aan altijd contact op te nemen met een arts of gekwalificeerde therapeut.
Wij baseren ons op literatuur, traditionele kennis, praktijkervaring en gesprekken met deskundigen. Toch kunnen wij geen garanties geven over het effect van kruiden bij individueel gebruik. Het toepassen van informatie van deze website gebeurt op eigen verantwoordelijkheid.