Braam

Braam

Kruidenhelen plant foto groot Braam
Andere benamingen: zwarte braam, bramenstruik, blackberry

Botanie en signatuur

Latijnse naam: Rubus fruticosus

Braam is een meerjarige heester uit de rozenfamilie (Rosaceae), die tot wel 3 meter hoog kan groeien. De takken zijn vaak boogvormig en bezet met stekels. De bladeren zijn samengesteld uit drie tot vijf gezaagde deelblaadjes. In de lente verschijnen witte of lichtroze bloemen, gevolgd door zwarte samengestelde vruchten die bestaan uit kleine deelvruchtjes. Volgens de signatuurleer wijst de diepe, bijna zwarte kleur van de vrucht op een werking op het bloed en het vaatstelsel. De stekelige takken symboliseren bescherming en afweer, passend bij de immuunversterkende eigenschappen.

Belangrijke toepassingen

Antioxidatief

rijk aan polyfenolen en vitamine C, beschermt tegen celveroudering.

Ontstekingsremmend

kalmeert slijmvliezen en ondersteunt bij ontstekingen.

Vaatversterkend

ondersteunt de elasticiteit van bloedvaten.

Herkomst en vindplaats

De braam is inheems in Europa, West-Azië en Noord-Afrika en vormt een van de meest verspreide struikgewassen in deze regio’s. Ze groeit van nature op bosranden, in hagen, langs kapvlakten, op ruigten en bermen, en voelt zich thuis op zonnige tot halfschaduwrijke plekken. De plant geeft de voorkeur aan stikstofrijke, losse bodems, maar kan zich ook vestigen op arme zandgronden of stenige hellingen, wat haar tot een sterke pioniersplant maakt. Door haar robuustheid en brede aanpassingsvermogen is de braam in veel landschappen aanwezig, van laagland tot heuvels en middelgebergten.

Braamstruiken breiden zich uit met worteluitlopers en boogvormige takken die opnieuw wortelen wanneer ze de grond raken. Hierdoor kan de plant snel dichte struwelen vormen die niet alleen bescherming bieden aan kleine zoogdieren en vogels, maar ook een belangrijke ecologische functie hebben als voedselbron. De bloemen zijn rijk aan nectar en trekken bijen, hommels en vlinders aan, terwijl de vruchten in de nazomer en herfst een geliefd voedsel zijn voor vogels, vossen en andere dieren.

In tuinen en landbouw wordt de braam bewust aangeplant, zowel vanwege de vruchten als om haar waarde voor biodiversiteit. Moderne kweekvormen zijn vaak doorgekruist om grotere, minder stekelige vruchten te verkrijgen, maar de wilde braam behoudt haar plek als taaie, inheemse plant met een brede verspreiding.

De braam heeft een lange traditie in de Europese volksgeneeskunde en speelde een rol als veelzijdig huisapotheekmiddel. De bladeren werden veelvuldig gebruikt als thee tegen diarree, keelontsteking en mondslijmvliesontstekingen, vanwege de adstringerende werking. Het kauwen op verse bladeren werd toegepast bij bloedend tandvlees en geïrriteerde mondslijmvliezen.

De vruchten golden als versterkend middel bij verzwakte personen en werden aanbevolen bij bloedarmoede, uitputting en herstel na ziekte. Hun hoge vitamine- en mineraalgehalte maakte ze tot een waardevol tonicum in tijden waarin verse groenten en fruit schaars waren. In middeleeuwse kruidenboeken werden bladeren, wortel en vrucht alle drie beschreven als heilzaam en onmisbaar in de huisapotheek.

Daarnaast speelde de braam een rol in magische en beschermende gebruiken. In volksculturen werden braamtakken boven deuren gehangen om kwade invloeden buiten te houden, en er zijn bronnen die vermelden dat kinderen door een braamstruik werden gehaald om ze te beschermen tegen ziekten of het boze oog. Ook werd de plant in rituelen gezien als symbool van bescherming en doorzettingsvermogen.

Naast geneeskrachtige toepassingen was de braam van groot belang in de keuken. De vruchten werden verwerkt tot sappen, siropen, wijnen en jam, en dienden als natuurlijke kleurstof. De bladeren werden soms gedroogd en als surrogaat voor thee gebruikt. Zo had de braam eeuwenlang een dubbele functie: als geneeskruid én als belangrijke bron van voedsel en huisremedies.

Gebruikte delen: bladeren, wortel, vruchten
Belangrijke inhoudsstoffen:

  • Tanninen (adstringerend)
  • Flavonoïden en anthocyanen
  • Vitamine C en E
  • Organische zuren
  • Mineralen (ijzer, calcium, magnesium)
  •  

De braam is een veelzijdige geneeskrachtige plant waarvan bladeren, vruchten en wortels elk een eigen werking hebben. De bladeren werken samentrekkend door hun hoge gehalte aan tanninen. Ze zijn bijzonder geschikt bij diarree, keelontsteking en ontstekingen van mond en tandvlees. Als gorgeldrank of mondspoeling helpen ze ontstoken slijmvliezen te verlichten en het herstel van wondjes in de mond te bevorderen. Daarnaast zijn de bladeren in reinigende kuren gebruikt vanwege hun licht urinedrijvende en zuiverende eigenschappen.

De vruchten zijn rijk aan antioxidanten, met name anthocyanen en vitamine C, die vrije radicalen neutraliseren en zo celveroudering tegengaan. Deze stoffen versterken de weerstand, ondersteunen de vaatgezondheid en bevorderen een gezonde huid en ogen. Door hun mineraal- en vitaminegehalte zijn de vruchten bovendien tonisch en voedend, waardoor ze herstel na ziekte ondersteunen en nuttig zijn bij vermoeidheid of bloedarmoede.

De wortels werden vroeger toegepast als aftreksel bij diarree, buikloop en als tonicum voor de spijsvertering. Hoewel dit gebruik tegenwoordig minder voorkomt, laten sommige bronnen zien dat wortelpreparaten adstringerende en mogelijk ontstekingsremmende eigenschappen hebben. Dit benadrukt de veelzijdigheid van de plant in traditionele geneeskunde.

Recente inzichten wijzen erop dat braamblad ook antimicrobiële eigenschappen heeft en bescherming kan bieden tegen infecties in de mondholte. De combinatie van antioxidatieve, adstringerende en ontstekingsremmende eigenschappen maakt de braam tot een waardevol kruid binnen de fytotherapie.

  • Diarree en maag-darmklachten
  • Keelontsteking en mondslijmvliesontsteking
  • Bloedarmoede en vermoeidheid
  • Verzwakte weerstand
  • Bloedvatversterking en hart- en vaatgezondheid
  • Bladthee: 2–4 g gedroogde bladeren per kop, 2–3 keer per dag
  • Gorgeldrank/mondspoeling: sterke infusie van blad bij mond- en keelproblemen
  • Vruchten: vers of gedroogd, dagelijks 1–2 handjes of verwerkt in siroop
  • Wortelafkooksel (traditioneel): 5 g wortel op 200 ml water, 1–2 keer per dag
  • Met salie en kamille bij keelpijn en mondontstekingen
  • Met brandnetel en duizendblad bij reinigingskuren
  • Met rozenbottel en vlierbes als weerstandversterkende thee
  • Geen bekende bijwerkingen bij normaal gebruik.
  • Overmatig gebruik van bladpreparaten kan maagklachten veroorzaken door het hoge gehalte aan tanninen.
  • Niet aanbevolen tijdens zwangerschap zonder deskundig advies.

Moderne studies bevestigen dat braambladeren rijk zijn aan tanninen en flavonoïden met ontstekingsremmende en antimicrobiële eigenschappen. In vitro-onderzoek laat zien dat extracten bacteriegroei kunnen remmen, waaronder streptokokken in de mondholte. Klinische observaties ondersteunen het gebruik van bladthee bij diarree en mondslijmvliesontstekingen, en er zijn aanwijzingen dat het ook effectief kan zijn bij tandvleesontsteking.

De vruchten zijn uitgebreid onderzocht vanwege hun hoge gehalte aan anthocyanen en andere antioxidanten. Studies tonen aan dat regelmatige consumptie van bramen gunstig is voor de vaatgezondheid, cognitieve functies en bescherming tegen oxidatieve stress. Klinische studies suggereren dat bramenextract de endotheliale functie kan verbeteren, de bloeddruk kan verlagen en de elasticiteit van bloedvaten kan ondersteunen. Ook is aangetoond dat anthocyanen in bramen het geheugen en de cognitieve prestaties bij ouderen positief kunnen beïnvloeden.

Daarnaast zijn er onderzoeken die wijzen op een regulerend effect op de bloedsuikerspiegel. Polyfenolen uit bramen blijken de opname van glucose in de darm te remmen en de insulinegevoeligheid te verhogen, wat relevant kan zijn voor mensen met metabool syndroom of diabetes type 2. Dierproeven bevestigen deze effecten, maar grootschalige humane studies zijn nog beperkt.

Verder zijn er farmacologische aanwijzingen dat bramenextract ontstekingsroutes zoals NF-κB kan onderdrukken en oxidatieve markers in het bloed kan verlagen. Dit kan de plant relevant maken voor preventieve ondersteuning bij chronische ontstekingsziekten en cardiovasculaire aandoeningen. Ook wordt onderzocht of de antioxidanten uit bramen een rol kunnen spelen bij het vertragen van neurodegeneratieve processen zoals Alzheimer.

Hoewel veel resultaten veelbelovend zijn, is aanvullend klinisch onderzoek nodig om optimale doseringen, werkingsmechanismen en lange termijn veiligheid vast te stellen.

  • Thee bij keelontsteking: 2 g braamblad, 1 g salie, 1 g kamille. 10 min trekken.
  • Weerstandsdrank: verse bramen gemengd met honing en citroen, dagelijks 1 glas bij verlaagde weerstand.
  • Mondspoeling: sterke infusie van braamblad gebruiken bij tandvleesontsteking.
  • Geert Verhelst, Groot Handboek Geneeskrachtige Planten, 12e druk
  • Herbal Reality
  • Willem Jacobs:
    • Lyme Natuurlijk Genezen
    • De Spirituele Dimensie van de Ziekte van Lyme
  • Stephen Harrod Buhner:
    • Healing Lyme
    • Herbal Antibiotics
  • Klinische studies en traditionele fytotherapeutische monografieën
  • IVG-info.nl – Voedingssupplementen
  •  

Zoek je een kruid?

In ons kruidenoverzicht vind je alle planten die we hebben beschreven – van bekende klassiekers tot vergeten bladgroen. Handig gesorteerd en makkelijk te doorzoeken. Je leest er alles over hun geneeskracht, botanische eigenschappen en traditionele toepassingen, tot aan gebruik en dosering.

Disclaimer

Kruidenhelen is een informatief platform dat zich richt op het delen van kennis over de werking en toepassing van geneeskrachtige kruiden en natuurlijke middelen. Wij zijn geen artsenpraktijk en bieden geen persoonlijke diagnoses of behandelingen aan.

De informatie op deze website is bedoeld als inspiratie en ondersteuning bij het gebruik van kruiden, en vormt geen vervanging voor medisch advies of professionele zorg. Bij gezondheidsklachten raden we aan altijd contact op te nemen met een arts of gekwalificeerde therapeut.

Wij baseren ons op literatuur, traditionele kennis, praktijkervaring en gesprekken met deskundigen. Toch kunnen wij geen garanties geven over het effect van kruiden bij individueel gebruik. Het toepassen van informatie van deze website gebeurt op eigen verantwoordelijkheid.