Duizendblad
Andere benamingen: duizendblad, yarrow, achilleakruid
Botanie en signatuur
Latijnse naam: Achillea millefolium
Het blad van de wijnstok (Vitis vinifera) behoort tot de wijnstokfamilie (Vitaceae). De wijnstok is een houtige klimplant die zich met ranken hecht aan steunpunten en tot vele meters hoog kan groeien. De bladeren zijn groot, handvormig gelobd en gekarteld. In de zomer verschijnen trossen kleine groene bloemen die later uitgroeien tot druiven. Voor medicinale toepassingen worden vooral de bladeren gebruikt, meestal geoogst in de zomer wanneer ze rijk zijn aan werkzame stoffen. Volgens de signatuurleer verwijst de rood verkleurende herfstkleur van druivenbladeren naar de werking op bloed en aderen. De wijnstok, die zich stevig hecht en weefsels ondersteunt, weerspiegelt de versterkende invloed op het vaatstelsel.
Belangrijke toepassingen
Bloedstelpend
ondersteunt bij wondheling en inwendige bloedingen.
Ontstekingsremmend
nuttig bij huidproblemen en spijsverteringsklachten.
Regulerend voor de bloedsomloop
bevordert de doorbloeding en kan de bloeddruk harmoniseren.
Herkomst en vindplaats
Duizendblad is inheems in Europa, Azië en Noord-Amerika en behoort tot de meest verspreide geneeskrachtige kruiden. De plant groeit op weiden, bermen, akkers, graslanden en lichte bosranden, vaak op zonnige tot halfschaduwrijke plekken. Hij geeft de voorkeur aan goed doorlatende, matig vruchtbare bodems en verdraagt zowel droge als vochtige omstandigheden, waardoor hij in zeer uiteenlopende habitats kan overleven.
In bergachtige streken komt duizendblad voor tot op hoogtes van 3.500 meter, waar hij een belangrijke rol speelt in alpine graslanden. In Europa is hij vooral te vinden in weilanden en langs wegen, terwijl hij in Noord-Amerika een vergelijkbare ecologische rol vervult in prairie- en graslandecosystemen. Door zijn brede verspreiding wordt duizendblad vaak beschouwd als een pioniersplant die snel kale of verstoorde gronden kan koloniseren.
Ecologisch gezien is duizendblad waardevol voor insecten: de bloemschermen trekken bijen, vlinders en andere bestuivers aan, terwijl de bladeren bescherming bieden aan diverse kleine dieren. Deze sterke aanwezigheid en veelzijdige ecologische functies verklaren mede waarom duizendblad in zoveel culturen een centrale plaats kreeg in de geneeskunde en volksgebruiken.
Geschiedenis en traditioneel gebruik
Duizendblad kent een rijke traditie in de volksgeneeskunde. In de oudheid werd de plant al gebruikt als wondkruid: de Griekse held Achilles zou het kruid hebben toegepast om bloedingen bij zijn soldaten te stelpen, wat de plant haar Latijnse naam opleverde. Romeinse en middeleeuwse kruidkundigen prezen duizendblad als middel bij bloedingen, maagklachten en menstruatieproblemen.
In de volksgeneeskunde werd duizendblad ingezet bij koorts, verkoudheden, bloedarmoede en spijsverteringsklachten. Ook werd het gebruikt als vrouwelijk kruid, met toepassingen bij menstruatiepijn, te hevig bloedverlies en in de overgang. Daarnaast werd duizendblad in baden en kompressen toegepast bij huidproblemen, wonden en aambeien.
In middeleeuwse kloostertuinen kreeg duizendblad een vaste plek in de kruidenbedden van monniken en nonnen, waar het als veelzijdig geneeskruid gold. Het werd gebruikt in tonica en aftreksels om de spijsvertering te stimuleren, het bloed te zuiveren en de wondgenezing te bevorderen. In sommige streken werd duizendblad zelfs verwerkt in bier en likeuren, als kruid dat de gezondheid moest versterken.
Ook in de volksmagie speelde duizendblad een rol: het werd gezien als beschermend kruid dat boze invloeden kon weren en liefde en voorspoed zou bevorderen. Bloemen werden soms in huwelijken verwerkt of onder kussens gelegd om voorspellende dromen op te wekken.
Tot in de 19e en 20e eeuw bleef duizendblad een veelgebruikt kruid in de plattelandsapotheek, waar het als ‘allesdoener’ diende voor wonden, koorts, spijsvertering en vrouwenkwalen. Deze rijke traditie vormt de basis van de hedendaagse toepassing van duizendblad in de fytotherapie.
Gebruikte delen en belangrijkste inhoudsstoffen
Gebruikte delen: bovengrondse delen, vooral bloeiende toppen
Belangrijke inhoudsstoffen:
- Etherische olie (azuleen, kamazuleen, cineol)
- Flavonoïden
- Bitterstoffen (achilleïne)
- Tanninen
- Coumarinen
Geneeskrachtige eigenschappen
Duizendblad heeft een breed scala aan geneeskrachtige eigenschappen die zowel inwendig als uitwendig benut kunnen worden. Het kruid is vooral bekend om zijn bloedstelpende en wondhelende werking. Zowel vers gekneusde bladeren als aftreksels werden traditioneel direct op wonden aangebracht om bloedingen te stelpen en het herstel van weefsel te bevorderen. De combinatie van etherische olie, tanninen en bitterstoffen werkt samentrekkend, ontsmettend en regenererend.
Daarnaast werken de bitterstoffen en etherische oliën ontstekingsremmend en krampstillend, waardoor duizendblad nuttig is bij maag-darmklachten, winderigheid, opgeblazen gevoel en een slechte eetlust. Het kruid stimuleert de galafscheiding en ondersteunt zo de vertering van vetten, wat het waardevol maakt bij spijsverteringszwakte.
Voor vrouwen geldt duizendblad als een belangrijk regulerend kruid: het ondersteunt een evenwichtige menstruatiecyclus, verlicht krampen en kan helpen bij te hevig bloedverlies. Door de aanwezigheid van fyto-oestrogene stoffen lijkt het ook een rol te spelen bij het verlichten van overgangsklachten zoals opvliegers en spanning.
Op de circulatie werkt duizendblad harmoniserend: het kan zowel hoge als lage bloeddruk helpen normaliseren door de vaten te ontspannen of juist te versterken waar nodig. Hierdoor draagt het bij aan een betere algehele doorbloeding en kan het ondersteunend zijn bij spataderen of koude extremiteiten.
Ook op de huid is duizendblad waardevol. Kompressen en zalven met extracten verlichten ontstekingen, kalmeren jeuk en ondersteunen herstel bij eczeem, aambeien en andere huidproblemen. Het kruid wordt daarom vaak ingezet als veelzijdig middel dat van binnenuit en van buitenaf werkt.
Indicaties
- Wonden en bloedingen
- Maag- en darmklachten, opgeblazen gevoel
- Menstruatiekrampen en cyclusstoornissen
- Overgangsklachten
- Huidproblemen (eczeem, ontstekingen, aambeien)
- Hoge of lage bloeddruk, slechte doorbloeding
Verwerking en dosering
- Thee: 2–4 g gedroogd kruid per kop, 2–3 keer per dag
- Tinctuur: 2–4 ml, 2–3 keer per dag
- Vers sap: 5–10 ml per dag
- Uitwendig: kompressen, baden of zalven bij huidproblemen en wonden
Combinatie met andere kruiden
- Met kamille en pepermunt bij spijsverteringsklachten
- Met vrouwenmantel en monnikspeper bij menstruatieproblemen
- Met smeerwortel of calendula bij wondheling
- Met meidoorn en ginkgo bij circulatieklachten
Waarschuwingen en contra-indicaties
- Niet gebruiken tijdens zwangerschap.
- Voorzichtig bij allergie voor composietenfamilie.
- Hoge doseringen kunnen hoofdpijn of duizeligheid veroorzaken.
- Niet langdurig gebruiken zonder begeleiding.
Onderzoeken
Onderzoek naar Achillea millefolium bevestigt de ontstekingsremmende, krampstillende en wondhelende eigenschappen. In vitro- en dierstudies tonen aan dat extracten de gladde spieren ontspannen, de galproductie stimuleren en ontstekingsmarkers verlagen. Klinische observaties wijzen op een positieve invloed bij menstruatieklachten, spijsverteringsproblemen en huidontstekingen.
Daarnaast zijn er aanwijzingen dat duizendblad de bloeddruk kan harmoniseren en de doorbloeding verbetert, hoewel dit nog beperkt klinisch onderzocht is. De aanwezigheid van flavonoïden en etherische olie verklaart deels de antioxidatieve en antimicrobiële werking, die de brede toepasbaarheid van het kruid ondersteunt.
Recente farmacologische studies tonen ook dat duizendbladextract invloed kan hebben op de bloedstolling door lichte remming van trombocytenaggregatie. Dit kan de traditionele toepassing bij bloedingen en wondheling ondersteunen, maar vraagt ook om voorzichtigheid bij gebruik in combinatie met bloedverdunnende medicatie.
Dierstudies wijzen verder op een mogelijke leverbeschermende werking van duizendblad, waarbij oxidatieve stress in leverweefsel verminderd werd. Ook zijn er aanwijzingen dat het kruid de aanmaak van spijsverteringsenzymen kan bevorderen en een antimicrobieel effect heeft tegen bacteriën zoals E. coli en Staphylococcus aureus.
Hoewel de meeste studies tot nu toe preklinisch van aard zijn, bevestigen de resultaten het brede therapeutische potentieel van duizendblad. Verdere klinische studies zijn gewenst om de traditionele toepassingen, met name bij vrouwenkwalen, spijsvertering en cardiovasculaire gezondheid, sterker wetenschappelijk te onderbouwen.
Recepten
- Spijsverteringsthee: duizendblad, kamille en pepermunt in gelijke delen.
- Vrouwenthee: duizendblad, vrouwenmantel en salie bij menstruatieklachten.
- Wondkompres: sterke infusie van duizendblad gebruiken op schaafwonden of ontstoken huid.
Gebruikte bronnen
- Geert Verhelst, Groot Handboek Geneeskrachtige Planten, 12e druk
- Herbal Reality
- Willem Jacobs:
- Lyme Natuurlijk Genezen
- De Spirituele Dimensie van de Ziekte van Lyme
- Stephen Harrod Buhner:
- Healing Lyme
- Herbal Antibiotics
- Klinische studies en traditionele fytotherapeutische monografieën
- IVG-info.nl – Voedingssupplementen
Zoek je een kruid?
In ons kruidenoverzicht vind je alle planten die we hebben beschreven – van bekende klassiekers tot vergeten bladgroen. Handig gesorteerd en makkelijk te doorzoeken. Je leest er alles over hun geneeskracht, botanische eigenschappen en traditionele toepassingen, tot aan gebruik en dosering.
Disclaimer
Kruidenhelen is een informatief platform dat zich richt op het delen van kennis over de werking en toepassing van geneeskrachtige kruiden en natuurlijke middelen. Wij zijn geen artsenpraktijk en bieden geen persoonlijke diagnoses of behandelingen aan.
De informatie op deze website is bedoeld als inspiratie en ondersteuning bij het gebruik van kruiden, en vormt geen vervanging voor medisch advies of professionele zorg. Bij gezondheidsklachten raden we aan altijd contact op te nemen met een arts of gekwalificeerde therapeut.
Wij baseren ons op literatuur, traditionele kennis, praktijkervaring en gesprekken met deskundigen. Toch kunnen wij geen garanties geven over het effect van kruiden bij individueel gebruik. Het toepassen van informatie van deze website gebeurt op eigen verantwoordelijkheid.