Gotu Kola
Andere benamingen: Aziatische waternavel, Brahmi (in Ayurveda), pennywort (Engels)
Botanie en signatuur
Latijnse naam: Centella asiatica
Botanie en signatuur Gotu Kola is een kruipende, meerjarige plant uit de schermbloemenfamilie (Apiaceae). De plant vormt ronde tot niervormige bladeren met fijne nervatuur en dunne stengels die wortelen op de knopen, waardoor ze snel bodembedekkende matten vormt. De kleine, roze tot paarsrode bloemetjes staan in compacte schermpjes. De cirkelvormige bladeren worden in de signatuurleer gezien als symbool voor volledigheid en harmonie, passend bij de toepassing op hersenfunctie, huid en doorbloeding.
Belangrijke toepassingen
Wondhelend
stimuleert de vorming van collageen en bevordert huidherstel.
Circulatiebevorderend
versterkt bloedvaten en ondersteunt bij spataderen en aambeien.
Cognitief stimulerend
verbetert geheugen en concentratie.
Herkomst en vindplaats
Gotu Kola is inheems in tropische en subtropische gebieden van Azië, waaronder India, Sri Lanka, Nepal en China. Ze groeit vooral op vochtige plaatsen zoals rijstvelden, moerassen en rivieroevers. De plant gedijt goed in warme klimaten met rijke, vochtige bodems. In India en Sri Lanka wordt ze vaak aangetroffen in de schaduw van rijstvelden, waar de natte omstandigheden ideaal zijn voor haar groei.
De soort verspreidde zich van oudsher via handelsroutes naar andere delen van Azië, waaronder Indonesië, Thailand en Maleisië, waar ze een belangrijke plaats kreeg in zowel keuken als geneeskunde. In deze regio’s groeit Gotu Kola vaak als een wilde bodembedekker in vochtige graslanden en langs irrigatiekanalen.
Tegenwoordig wordt ze wereldwijd geteeld, onder meer in Madagaskar, Zuid-Afrika en delen van Australië, zowel voor medicinaal gebruik als in de voedingsindustrie. Vooral Madagaskar staat bekend om zijn hoogwaardige teelt van Gotu Kola, die veel wordt geëxporteerd voor farmaceutische en cosmetische toepassingen.
In ecologisch opzicht speelt de plant een rol in het stabiliseren van vochtige bodems en het tegengaan van erosie, doordat haar wortelstokken stevige matten vormen die de grond vasthouden. Daarmee is Gotu Kola niet alleen een belangrijk geneeskruid, maar ook een nuttige plant binnen tropische ecosystemen.
Geschiedenis en traditioneel gebruik
Gotu Kola heeft een lange traditie in de Ayurvedische en Chinese geneeskunde. In Ayurveda staat ze bekend als Brahmi, een belangrijk tonicum voor de geest dat geheugen en concentratie versterkt en geestelijke helderheid bevordert. Het werd ingezet door yogi’s en mediteerders om de geest te kalmeren en spirituele ontwikkeling te ondersteunen. In de traditionele Chinese geneeskunde wordt Gotu Kola gebruikt om de lever en nieren te versterken, de bloedcirculatie te verbeteren en wonden en huidproblemen te genezen.
In Zuidoost-Azië wordt Gotu Kola ook culinair toegepast: de jonge bladeren worden gegeten als groente of verwerkt in salades, soepen en dranken. Het werd beschouwd als een ‘langlevenskruid’, toegeschreven aan verhalen over wijzen en monniken die hoge leeftijden bereikten door dagelijks Gotu Kola te gebruiken. In Sri Lanka en India wordt nog steeds een populaire drank, pennywort juice, gedronken als verfrissende tonic die lichaam en geest versterkt.
Historische teksten uit de Ayurvedische traditie beschrijven Gotu Kola als een rasayana – een levensverlengend en verjongend middel. Ze werd aanbevolen voor het versterken van geheugen, het verbeteren van meditatie en het herstellen van het lichaam na ziekte. In oude Chinese bronnen staat de plant bekend als ‘fontein van het leven’, waarbij ze geassocieerd werd met vitaliteit en een lang leven.
Ook buiten Azië verspreidde het gebruik zich geleidelijk via handelsroutes en koloniale uitwisseling. In Europa werd Gotu Kola vanaf de 19e eeuw opgenomen in de fytotherapie, voornamelijk als wondhelend en vaatversterkend kruid. Tegenwoordig heeft ze wereldwijd erkenning gevonden als een veelzijdige medicinale plant die zowel in traditionele systemen als in de moderne natuurgeneeskunde een belangrijke plaats inneemt.
Gebruikte delen en belangrijkste inhoudsstoffen
Gebruikte delen: bladeren en bovengrondse delen
Belangrijke inhoudsstoffen:
- Triterpenoïde saponinen (asiaticoside, madecassoside)
- Flavonoïden
- Etherische olie
- Polyfenolen
- Vitaminen en mineralen (vitamine C, B-vitaminen, magnesium, calcium)
Geneeskrachtige eigenschappen
Gotu Kola staat bekend om haar krachtige wondhelende eigenschappen. De triterpenoïde saponinen, waaronder asiaticoside en madecassoside, stimuleren de aanmaak van collageen en ondersteunen zo het herstel van huid en bindweefsel. Dit maakt de plant waardevol bij wonden, brandwonden, littekens en zelfs bij moeilijk genezende zweren. In de cosmetische sector wordt Gotu Kola veelvuldig ingezet tegen huidveroudering, striae en cellulitis.
Daarnaast versterkt Gotu Kola de bloedvaten en verbetert ze de microcirculatie. Dit is van belang bij chronische veneuze insufficiëntie, spataderen en aambeien. Door de vaatversterkende werking vermindert ze zwellingen, oedeem en het gevoel van zware benen. Studies tonen aan dat Gotu Kola niet alleen de doorbloeding verbetert, maar ook de vaatwandstructuur versterkt, waardoor klachten bij spataderen en aambeien aanzienlijk kunnen verminderen.
Ook de cognitieve effecten zijn belangrijk: Gotu Kola wordt ingezet om geheugen, concentratie en leervermogen te verbeteren. Ze wordt toegepast bij geestelijke vermoeidheid, stress, angststoornissen en herstel na burn-out. Het kruid werkt licht kalmerend en bevordert de nachtrust, zonder sufheid te veroorzaken. In de Ayurvedische traditie werd Gotu Kola gezien als een geestelijk tonicum dat meditatie en helderheid ondersteunt, en deze rol krijgt in de moderne fytotherapie opnieuw aandacht.
Dankzij de ontstekingsremmende en antioxidatieve werking ondersteunt Gotu Kola herstel bij huidziekten zoals psoriasis en eczeem, maar ook bij chronische ontstekingsziekten die gepaard gaan met weefseldegeneratie. De antioxidanten helpen het lichaam beschermen tegen vrije radicalen en dragen bij aan het behoud van gezonde cellen en weefsels.
In de moderne natuurgeneeskunde wordt Gotu Kola daarom beschouwd als een veelzijdig kruid dat lichaam en geest ondersteunt: versterkend voor de vaten, helend voor de huid, kalmerend voor de geest en stimulerend voor cognitieve functies.
Indicaties
- Wonden, littekens en brandwonden
- Cellulitis en huidveroudering
- Spataderen en aambeien
- Chronische veneuze insufficiëntie
- Geheugen- en concentratieproblemen
- Stress, angst en slapeloosheid
- Psoriasis en eczeem
Verwerking en dosering
- Thee: 1–2 g gedroogd kruid per kop, 2–3 keer per dag
- Tinctuur: 2–5 ml, 2–3 keer per dag
- Extracten/capsules: 60–120 mg per dag (gestandaardiseerd op asiaticoside)
- Uitwendig: crèmes en zalven met Gotu Kola-extract bij littekens en huidproblemen
Combinatie met andere kruiden
- Met ginkgo biloba bij geheugen- en concentratieproblemen
- Met paardenkastanje of toverhazelaar bij spataderen en veneuze insufficiëntie
- Met citroenmelisse of passiebloem bij stress en slapeloosheid
- Met calendula bij huidproblemen en wondgenezing
Waarschuwingen en contra-indicaties
- Niet gebruiken tijdens zwangerschap en borstvoeding zonder begeleiding.
- Voorzichtig bij leveraandoeningen; langdurig gebruik kan de lever belasten.
- Kan in hoge doseringen maag- en misselijkheidsklachten geven.
- Niet combineren met slaap- of kalmeringsmiddelen zonder overleg met een deskundige.
Onderzoeken
Wetenschappelijk onderzoek bevestigt de wondhelende en vaatversterkende werking van Gotu Kola. Klinische studies tonen verbeteringen bij patiënten met chronische veneuze insufficiëntie, waarbij oedeem, pijn en een zwaar gevoel in de benen significant afnamen. Ook werd een gunstig effect aangetoond op de genezing van wonden en vermindering van littekenvorming, waarbij vooral de toegenomen collageensynthese een centrale rol speelt. Crèmes en zalven met Gotu Kola-extract zijn uitgebreid onderzocht en worden effectief ingezet bij littekens, brandwonden en striae.
Neurocognitief onderzoek wijst uit dat Gotu Kola de cognitieve prestaties kan verbeteren en angst kan verminderen. In dierstudies werd een toename van dendritische groei, synaptische activiteit en BDNF (brain-derived neurotrophic factor) gevonden, wat de werking op geheugen en leervermogen ondersteunt. Kleine klinische studies bij ouderen en patiënten met milde cognitieve achteruitgang tonen verbeteringen in concentratie, stemming en geheugen, hoewel de omvang van deze onderzoeken nog beperkt is.
Daarnaast is aangetoond dat de saponinen asiaticoside en madecassoside ontstekingsremmend werken en de productie van collageen stimuleren, wat hun waarde in dermatologische toepassingen onderstreept. Er zijn aanwijzingen dat deze verbindingen de wondgenezing versnellen door angiogenese te bevorderen en de vorming van nieuw bindweefsel te ondersteunen. Dit verklaart de toepassing van Gotu Kola in huidverzorgingsproducten en medische preparaten voor littekenbehandeling.
Verder onderzoek richt zich op de rol van Gotu Kola bij angststoornissen, depressieve klachten en neuroprotectie. In proefdierstudies werden positieve effecten gevonden op stemming en stressrespons, mogelijk via modulatie van serotonine- en GABA-receptoren. Dit maakt de plant interessant voor de behandeling van stressgerelateerde aandoeningen.
Hoewel de resultaten veelbelovend zijn, is meer grootschalig klinisch onderzoek nodig om de diverse gezondheidsclaims rond Gotu Kola stevig wetenschappelijk te onderbouwen. De huidige bevindingen bevestigen echter de veelzijdige rol van dit kruid als wondhelend, vaatversterkend, cognitief stimulerend en ontstekingsremmend middel.
Recepten
- Verzorgende huidcrème: Gotu Kola-extract gemengd in basiscrème tegen littekens en huidveroudering.
- Circulatiethee: Gotu Kola met ginkgo biloba en paardenkastanje bij zware benen en spataderen.
- Rustgevende thee: Gotu Kola met citroenmelisse en passiebloem bij stress en slapeloosheid.
Gebruikte bronnen
- Geert Verhelst, Groot Handboek Geneeskrachtige Planten, 12e druk
- Herbal Reality
- Willem Jacobs:
- Lyme Natuurlijk Genezen
- De Spirituele Dimensie van de Ziekte van Lyme
- Stephen Harrod Buhner:
- Healing Lyme
- Herbal Antibiotics
- Klinische studies en traditionele fytotherapeutische monografieën
- IVG-info.nl – Voedingssupplementen
Zoek je een kruid?
In ons kruidenoverzicht vind je alle planten die we hebben beschreven – van bekende klassiekers tot vergeten bladgroen. Handig gesorteerd en makkelijk te doorzoeken. Je leest er alles over hun geneeskracht, botanische eigenschappen en traditionele toepassingen, tot aan gebruik en dosering.
Disclaimer
Kruidenhelen is een informatief platform dat zich richt op het delen van kennis over de werking en toepassing van geneeskrachtige kruiden en natuurlijke middelen. Wij zijn geen artsenpraktijk en bieden geen persoonlijke diagnoses of behandelingen aan.
De informatie op deze website is bedoeld als inspiratie en ondersteuning bij het gebruik van kruiden, en vormt geen vervanging voor medisch advies of professionele zorg. Bij gezondheidsklachten raden we aan altijd contact op te nemen met een arts of gekwalificeerde therapeut.
Wij baseren ons op literatuur, traditionele kennis, praktijkervaring en gesprekken met deskundigen. Toch kunnen wij geen garanties geven over het effect van kruiden bij individueel gebruik. Het toepassen van informatie van deze website gebeurt op eigen verantwoordelijkheid.