Hartgespan
Andere benamingen: Moederkruid, Leeuwebek, Motherwort (Engels)
Botanie en signatuur
Latijnse naam: Leonurus cardiaca
Hartgespan is een overblijvende plant uit de lipbloemenfamilie (Lamiaceae) met getande bladeren die lijken op leeuwenklauwen, waaraan het zijn naam te danken heeft. De bloemen zijn klein, paarsroze en staan in kransen langs de stengel. De stevige, rechtopstaande groei en de opvallende nervatuur van de bladeren wijzen in de signatuurleer op de werking op het hart en de bloedvaten. De bitterheid van de plant duidt op een reinigende en kalmerende werking, en de paarsige kleur op invloed op het zenuwstelsel.
Belangrijke toepassingen
Mild bloeddrukverlagend
helpt bij het verlagen van een verhoogde bloeddruk bij stress.
Hartversterkend
ondersteunt de hartfunctie bij spanningsgerelateerde hartritmestoornissen.
Emmenagogum
stimuleert de menstruatie en reguleert de cyclus.
Herkomst en vindplaats
Oorspronkelijk komt hartgespan uit Centraal- en Oost-Europa en delen van Azië. Het groeit bij voorkeur op zonnige, stikstofrijke plekken zoals bermen, akkers, ruigten, braakliggende terreinen en bij oude muren of gebouwen. In Nederland komt het vooral voor als verwilderde tuinplant, maar hij wordt ook regelmatig gecultiveerd in kruidentuinen vanwege zijn waardevolle medicinale toepassingen. De plant stelt weinig eisen aan de bodem, zolang deze goed doorlatend en rijk aan voedingsstoffen is. In het wild is hartgespan zeldzamer geworden door veranderingen in het landschap, maar door zijn herontdekking in de natuurgeneeskunde en zijn toepasbaarheid bij stressgerelateerde aandoeningen groeit de belangstelling voor teelt en behoud van deze soort.
Geschiedenis en traditioneel gebruik
Hartgespan wordt al eeuwenlang gewaardeerd in de kruidengeneeskunde, vooral bij aandoeningen die samenhangen met het vrouwelijke hormoonstelsel en het zenuwstelsel. De Griekse arts Dioscorides noemde het al als een effectief middel tegen hartkloppingen. Tijdens de middeleeuwen werd het breed toegepast bij vrouwen met zogenaamde “hysterische” klachten — een term die nu beter begrepen wordt als symptomen van PMS, spanningsgerelateerde stoornissen en overgangsproblemen. In de volksgeneeskunde kende men hartgespan als een krachtig kruid om het hart tot rust te brengen, de menstruatie op gang te helpen en het herstel van de baarmoeder na de bevalling te ondersteunen. De bijnaam “plant voor moeders die hun moed verloren hebben”, zoals terug te vinden in Engelse kruidboeken, benadrukt de rol van hartgespan als troostend en stabiliserend kruid in emotioneel en hormonaal turbulente tijden. Ook werd het soms ingezet bij lichte vormen van melancholie of postnatale somberheid, wat het belang van de plant binnen de vrouwelijke gezondheidszorg onderstreept.
Gebruikte delen en belangrijkste inhoudsstoffen
Gebruikte delen: Bloeiende bovengrondse delen
Belangrijke inhoudsstoffen:
- Bitterstoffen (leonurine)
- Alkaloïden
- Flavonoïden
- Iridoïden
- Tannines
Geneeskrachtige eigenschappen
Hartgespan is vooral bekend om zijn kalmerende en hartondersteunende werking. Het helpt het hartritme te reguleren wanneer dit verstoord is door stress of spanning, zonder de hartslag te onderdrukken. Dit maakt het bijzonder geschikt voor mensen die last hebben van hartkloppingen in emotioneel belaste periodes. Daarnaast werkt het rustgevend bij nervositeit, slapeloosheid en lichte vormen van angst, waarbij het de geest tot rust brengt zonder suf te maken.
Dankzij de milde spasmolytische werking is hartgespan effectief bij menstruatiekrampen, spanning in de onderbuik en andere ongemakken rond de menstruatie. De aanwezigheid van leonurine, een bittere stof met uteriene werking, ondersteunt de baarmoederfunctie en draagt bij aan een regelmatige menstruele cyclus.
De combinatie van nervines en uteriene tonica maakt hartgespan een waardevol kruid voor vrouwen, met name tijdens de overgang, na de bevalling of bij hormonale onbalans. Daarnaast wordt het ingezet bij lichte vormen van hoge bloeddruk, vooral als deze stressgerelateerd is, doordat het zowel fysiek als emotioneel stabiliserend werkt. Hartgespan helpt zo het hart niet alleen op fysiologisch, maar ook op energetisch vlak te ontlasten.
Indicaties
- Stress en nervositeit
- Hartkloppingen door spanning
- Menstruatiepijn
- Onregelmatige cyclus
- Overgangsklachten
- Lichte vormen van hoge bloeddruk
Verwerking en dosering
- Tinctuur: 20-30 druppels, 2 tot 3 keer per dag
- Infusie/thee: 1 theelepel kruid op een kop kokend water, 10 minuten trekken, 2-3 keer daags
- Vloeibaar extract: volgens voorschrift therapeut
Combinatie met andere kruiden
- Met citroenmelisse voor nervositeit en slaapstoornissen
- Met salie voor overgangsklachten
- Met duizendblad voor menstruatieproblemen
- Met meidoorn voor hartversterking
Waarschuwingen en contra-indicaties
- Niet gebruiken tijdens zwangerschap
- Voorzichtig bij gelijktijdig gebruik van hartmedicatie
- Kan de menstruatie opwekken; vermijden bij hevige menstruatie
Onderzoeken
Moderne fytotherapeutische studies bevestigen de werking van leonurine op zowel de hartspier als het centrale zenuwstelsel. Deze bitterstof blijkt in staat om een onregelmatige hartslag te stabiliseren zonder een onderdrukkend effect op het hartritme, wat bijzonder waardevol is bij stressgerelateerde hartklachten. Diermodellen tonen aan dat hartgespan de parasympathische activiteit stimuleert, wat het ontspannend effect verklaart. Klinische observaties ondersteunen het gebruik van hartgespan bij menstruatiepijn, nervositeit en slapeloosheid. Daarnaast groeit de belangstelling voor het gebruik van dit kruid bij vrouwen in de overgang, waar het kan helpen bij opvliegers, prikkelbaarheid en hormonale schommelingen. Deze brede toepasbaarheid maakt hartgespan tot een belangrijk kruid binnen de moderne kruidengeneeskunde.
Recepten
- Kalmerende thee: Hartgespan, citroenmelisse en lavendel, 2-3 koppen per dag
- Vrouwenmengsel: Tinctuur van hartgespan, duizendblad en salie, dagelijks bij PMS
Gebruikte bronnen
- Geert Verhelst, Groot Handboek Geneeskrachtige Planten, 12e druk
- Herbal Reality
- Willem Jacobs:
- Lyme Natuurlijk Genezen
- De Spirituele Dimensie van de Ziekte van Lyme
- Stephen Harrod Buhner:
- Healing Lyme
- Herbal Antibiotics
- Klinische studies en traditionele fytotherapeutische monografieën
- IVG-info.nl – Voedingssupplementen
Zoek je een kruid?
In ons kruidenoverzicht vind je alle planten die we hebben beschreven – van bekende klassiekers tot vergeten bladgroen. Handig gesorteerd en makkelijk te doorzoeken. Je leest er alles over hun geneeskracht, botanische eigenschappen en traditionele toepassingen, tot aan gebruik en dosering.
Disclaimer
Kruidenhelen is een informatief platform dat zich richt op het delen van kennis over de werking en toepassing van geneeskrachtige kruiden en natuurlijke middelen. Wij zijn geen artsenpraktijk en bieden geen persoonlijke diagnoses of behandelingen aan.
De informatie op deze website is bedoeld als inspiratie en ondersteuning bij het gebruik van kruiden, en vormt geen vervanging voor medisch advies of professionele zorg. Bij gezondheidsklachten raden we aan altijd contact op te nemen met een arts of gekwalificeerde therapeut.
Wij baseren ons op literatuur, traditionele kennis, praktijkervaring en gesprekken met deskundigen. Toch kunnen wij geen garanties geven over het effect van kruiden bij individueel gebruik. Het toepassen van informatie van deze website gebeurt op eigen verantwoordelijkheid.