Lavendel

Lavendel

Kruidenhelen plant foto groot Lavendel
Andere benamingen: echte lavendel, Engelse lavendel, lavande vraie (Frans), lavanda (Spaans/Italiaans), lavendel (Duits/Nederlands)

Botanie en signatuur

Latijnse naam: Lavandula angustifolia

Lavendel behoort tot de lipbloemenfamilie (Lamiaceae). Het is een halfstruikje (subshrub) met grijsgroene, smalle, vaak behaarde bladeren en paars tot blauwblijvende bloemen in dichte aren of bloemkransen. De bloemen zitten aan bladloze stengels, die sterk geuren als je de bloemen of bladeren aanraakt. De signatuur van lavendel is in meerdere opzichten merkbaar: de geur (etherische oliën, vooral linalool en linalylacetaat) werkt direct in op het zenuwstelsel, kalmerend en rustgevend. De koelende tinten van de blauwpaarse bloemen en het zilverachtig blad duiden op een milde verkoelende werking. De combinatie van geur, kleur en structuur laat zien dat dit kruid bedoeld is om spanning te verzachten, geest en lichaam in balans te brengen, en huid/verzorging te ondersteunen.

Belangrijke toepassingen

Ontspannend voor spier- en zenuwstelsel

verlicht spanningen en lichte pijn.

Hypnotisch / bevordering van slaap

helpt bij inslapen en brengt rust.

Ontstekingsremmend

bevordert wondgenezing, vermindert zwelling.

Herkomst en vindplaats

Lavandula angustifolia is oorspronkelijk afkomstig uit het westelijke Middellandse Zeegebied, met name uit de bergachtige regio’s van Zuid-Frankrijk, Noord-Italië en Spanje. Daar groeit de plant van nature op droge, zonnige hellingen, in rotsachtige kalkrijke bodems met een goede drainage. In deze regio’s maakt lavendel deel uit van de typische mediterrane flora. De plant is goed aangepast aan het warme klimaat met droge zomers en koele winters en gedijt uitstekend op grotere hoogten, tussen 500 en 1500 meter boven zeeniveau.

Vanaf de Middeleeuwen werd lavendel door kloosterordes verspreid naar andere delen van Europa, onder andere naar Engeland, waar het klimaat in sommige streken gunstig bleek voor teelt. Tegenwoordig wordt lavendel op grote schaal gecultiveerd in Frankrijk (vooral de Provence), Bulgarije, Spanje, Italië en Kroatië. Frankrijk is wereldwijd de grootste producent van lavendelolie, vooral voor gebruik in de parfumindustrie en aromatherapie. Ook buiten Europa vindt commerciële teelt plaats, onder andere in Australië, Tasmanië en bepaalde delen van de VS (zoals Oregon en Californië).

In Nederland wordt lavendel vooral in tuinen en op kleinschalige biologische landbouwbedrijven gekweekt. De essentiële olie wordt geoogst rond de bloeiperiode (juni tot augustus), net voordat de bloemen volledig geopend zijn, omdat dan het gehalte aan geurstoffen zoals linalool en linalylacetaat het hoogst is. Dit zorgt voor een optimale kwaliteit van de olie, zowel voor therapeutisch als cosmetisch gebruik.

Lavendel kent een lange traditie in zowel gebruik als geurend kruid, geneeskruid en cosmetisch middel. In de oudheid gebruikten de Romeinen lavendel in baden (“lavare” = wassen), voor geurige badnaden, als ontsmettingsmiddel en om kleding te parfumeren. Ook in het oude Egypte en Griekenland werd lavendel al gewaardeerd: de Egyptenaren gebruikten het bij het balsemen, terwijl Griekse artsen zoals Dioscorides lavendel beschreven als middel tegen hoofdpijn en indigestie.

In middeleeuws Europa werd lavendel vaak meegenomen in kloostertuinen. Monniken kweekten de plant om haar zuiverende en rustgevende werking. Het kruid werd verwerkt in likeuren, zalven en geurige oliën en toegepast bij zenuwaandoeningen, melancholie, en als afweermiddel tegen pest en andere ziekten. Men droeg lavendelzakjes bij zich als bescherming tegen “slechte dampen” en insecten.

Tijdens de Renaissance groeide de populariteit van lavendel in de apotheekkunst, vooral in Frankrijk en Engeland. Lavendel werd in deze periode ook een veelgebruikt ingrediënt in parfums en reinigingsmiddelen. In de 18e en 19e eeuw werd lavendelwater gebruikt als huismiddel tegen flauwtes, nerveuze klachten en hoofdpijn.

In de volksgeneeskunde bleef lavendel lang een vertrouwd middel tegen slapeloosheid, nervositeit, hoofdpijn, maagklachten en huidproblemen zoals beten, brandwonden en eczeem. De geur werd ingezet om onrust te verdrijven en om de slaap te bevorderen. Ook bij kinderen gebruikte men lavendelolie voor rust en kalmte.

In meer recente tijden is lavendelolie verwerkt in aromatherapie, rustgevende theemengsels, slaapoliën, en huismiddeltjes tegen stress.

Gebruikte delen: zaden en bladeren
Belangrijke inhoudsstoffen:

  • Etherische olie (linalool, geraniol, borneol)
  • Flavonoïden
  • Coumarinen
  • Organische zuren
  • Vitaminen (A, C, K in bladeren)
  • Mineralen (ijzer, kalium, magnesium)

Lavendel is een van de meest onderzochte kruiden op het gebied van stress, slaap en angst. De essentiële olie blijkt een kalmerende werking te hebben via meerdere mechanismen, waaronder invloed op de serotoninetransporters.

Geurstoffen zoals linalool en linalylacetaat helpen bij het verlagen van zenuwachtige spanning, bevorderen slaap en verminderen stress. Onderzoek toont aan dat lavendelolie invloed heeft op de hersengebieden die betrokken zijn bij emoties en stemming, zoals het limbisch systeem. Dit verklaart het gebruik bij angststoornissen, paniekaanvallen en chronische stress.

Lavendel wordt ook gebruikt bij huidproblemen zoals kleine wonden, insectenbeten en huidirritaties. De ontstekingsremmende en antimicrobiële werking maakt het geschikt voor uitwendige toepassingen, bijvoorbeeld in zalven en kompressen. Het versnelt de wondgenezing, vermindert jeuk en voorkomt infectie.

Bij spijsverteringsklachten helpt lavendel als ontspannend kruid bij nervositeit-gerelateerde maagpijn, indigestie, winderigheid en prikkelbare darm syndroom (PDS). Het ontspant glad spierweefsel in het maagdarmkanaal en ondersteunt een evenwichtige darmwerking.

Daarnaast heeft lavendel antioxiderende eigenschappen. De flavonoïden en fenolzuren helpen cellen beschermen tegen schade door vrije radicalen, wat kan bijdragen aan algemene gezondheid en bescherming tegen chronische aandoeningen.

Er zijn ook aanwijzingen dat lavendel krampstillend, licht pijnstillend en neuroprotectief kan werken, wat haar inzet vergroot bij spanning, hoofdpijn en menstruatieklachten.

Er zijn aanwijzingen dat lavendel ook helpt bij spijsverteringsklachten zoals indigestie en krampen, en dat het antibacteriële en ontstekingsremmende eigenschappen bezit.

  • Stress, nervositeit, lichte angst
  • Slaapstoornissen
  • Hoofdpijn, spierpijn
  • Huidproblemen: wonden, jeuk, beten
  • Indigestie en maagklachten
  • Infusie: 1–2 theelepels gedroogde bloemen per kop heet water, 2–3x per dag
  • Tinctuur: 2–4 ml, 2–3x per dag
  • Etherische olie (uitwendig): verdund (1–2%) in draagolie
  • Aromatherapie: 5–10 druppels in diffuser of geursteentje
  • Bad: 5–10 druppels in bad, verdund in melk of olie
  • Met citroenmelisse – bij stress en rusteloosheid
  • Met kamille – bij spijsvertering en ontspanning
  • Met valeriaan – bij slaapproblemen
  • Met passiebloem – bij angststoornissen
  • Etherische olie nooit onverdund gebruiken
  • Voorzichtig bij zwangerschap
  • Vermijd contact met ogen
  • Mogelijke allergische reactie

Studies tonen aan dat lavendel een kalmerend effect heeft, via beïnvloeding van het zenuwstelsel. Met name de etherische olie van Lavandula angustifolia bevat werkzame bestanddelen zoals linalool en linalylacetaat die de activiteit van het centrale zenuwstelsel moduleren. In klinische studies is aangetoond dat lavendelolie via aromatherapie of orale inname (bijv. in gestandaardiseerde capsules zoals Silexan) symptomen van gegeneraliseerde angststoornis (GAS) kan verminderen, vergelijkbaar met lichte antidepressiva – maar dan zonder de bijwerkingen.

Een gerandomiseerde, dubbelblinde studie uit 2010, gepubliceerd in Phytomedicine, toonde aan dat orale inname van lavendelolie significant betere resultaten gaf dan placebo bij patiënten met angststoornissen. Ook verbetering van slaapkwaliteit is herhaaldelijk aangetoond in zowel laboratorium- als thuissituaties.

Daarnaast tonen meerdere onderzoeken aan dat lavendelolie antibacteriële en schimmelwerende eigenschappen bezit. In vitro-onderzoek wijst uit dat lavendel effectief is tegen Candida albicans, Staphylococcus aureus en E. coli, wat gebruik bij huidinfecties en luchtwegproblemen ondersteunt.

Bij dierstudies werd een verlaging van ontstekingsmarkers en oxidatieve stress gezien, wat de inzet van lavendel bij ontstekingsziekten, wondheling en algehele celbescherming onderbouwt. Ook zijn er aanwijzingen voor neuroprotectieve effecten, met mogelijk potentieel bij neurologische aandoeningen zoals Alzheimer, hoewel verder onderzoek nog nodig is.

In de context van spijsvertering suggereren kleine studies dat lavendel ontspannend werkt op glad spierweefsel en zo krampen en maagklachten helpt verminderen, vooral wanneer deze stress-gerelateerd zijn.

  • Slaapthee: lavendel + kamille + citroenmelisse
  • Kalmerende olie: lavendelolie in jojoba voor op polsen
  • Lavendelbad: met melk en lavendelolie voor ontspanning
  • Huidzalf: lavendelolie in sheaboter bij wondjes
  • Geert Verhelst, Groot Handboek Geneeskrachtige Planten, 12e druk
  • Herbal Reality
  • Willem Jacobs:
    • Lyme Natuurlijk Genezen
    • De Spirituele Dimensie van de Ziekte van Lyme
  • Stephen Harrod Buhner:
    • Healing Lyme
    • Herbal Antibiotics
  • Klinische studies en traditionele fytotherapeutische monografieën
  • IVG-info.nl – Voedingssupplementen
  •  

Zoek je een kruid?

In ons kruidenoverzicht vind je alle planten die we hebben beschreven – van bekende klassiekers tot vergeten bladgroen. Handig gesorteerd en makkelijk te doorzoeken. Je leest er alles over hun geneeskracht, botanische eigenschappen en traditionele toepassingen, tot aan gebruik en dosering.

Disclaimer

Kruidenhelen is een informatief platform dat zich richt op het delen van kennis over de werking en toepassing van geneeskrachtige kruiden en natuurlijke middelen. Wij zijn geen artsenpraktijk en bieden geen persoonlijke diagnoses of behandelingen aan.

De informatie op deze website is bedoeld als inspiratie en ondersteuning bij het gebruik van kruiden, en vormt geen vervanging voor medisch advies of professionele zorg. Bij gezondheidsklachten raden we aan altijd contact op te nemen met een arts of gekwalificeerde therapeut.

Wij baseren ons op literatuur, traditionele kennis, praktijkervaring en gesprekken met deskundigen. Toch kunnen wij geen garanties geven over het effect van kruiden bij individueel gebruik. Het toepassen van informatie van deze website gebeurt op eigen verantwoordelijkheid.