Stephania
Andere benamingen: Fang Ji (Chinees), han fang ji
Botanie en signatuur
Latijnse naam: Serenoa repens
Stephania tetrandra is een houtige klimplant uit de maanzaadfamilie (Menispermaceae). Ze groeit tot wel enkele meters hoog en heeft hartvormige bladeren en gele, onopvallende bloemen. De wortel van de plant wordt medicinaal gebruikt. In de traditionele Chinese geneeskunde wordt de wortel in dikke plakken gedroogd en verwerkt in afkooksels. De wortel is stevig, geelwit van kleur en straalt een aardse kracht uit. In de signatuurleer wordt dit gezien als een aanwijzing voor haar aardende, vochtafvoerende en pijnstillende kwaliteiten.
Belangrijke toepassingen
Ontstekingsremmend
helpt ontstekingsprocessen in het lichaam te kalmeren.
Pijnstillend
verlicht gewrichts- en spierpijn.
Diuretisch
ondersteunt de afvoer van vocht bij oedeem en urinewegproblemen.
Herkomst en vindplaats
Stephania tetrandra komt oorspronkelijk uit China en Taiwan, waar ze vooral groeit in warme, vochtige gebieden op lagere hoogten. Ze voelt zich thuis in bosranden, langs rivieroevers en in dicht struikgewas. De plant houdt van goed doorlatende, vruchtbare grond en een gematigd tot subtropisch klimaat. Van oudsher wordt ze in China speciaal voor medicinaal gebruik gecultiveerd, waarbij vooral de wortel wordt geoogst, in dikke plakken gesneden en gedroogd voor verwerking.
Door haar lange gebruiksgeschiedenis in de Traditionele Chinese Geneeskunde (TCM) is de teelt van Stephania nauw verbonden met Chinese kruidenkwekerijen. Vandaag de dag wordt ze niet alleen in China, maar ook in andere delen van Azië verbouwd om te voorzien in de groeiende vraag. De wortels worden vaak in gespecialiseerde farms gekweekt om kwaliteit en zuiverheid te waarborgen. Vanuit deze regio’s vindt export plaats naar de rest van de wereld, waar Stephania inmiddels ook zijn weg heeft gevonden naar de moderne fytotherapie.
In haar natuurlijke omgeving draagt Stephania bij aan de biodiversiteit: de klimmende stengels zoeken steun bij bomen en struiken, terwijl de bladeren schaduw en beschutting bieden aan kleine dieren en insecten. Zo is het een plant die zowel ecologisch als medicinaal van betekenis is.
Geschiedenis en traditioneel gebruik
Stephania tetrandra staat in de Chinese geneeskunde bekend onder de naam Fang Ji en heeft een geschiedenis die duizenden jaren teruggaat. In klassieke TCM-teksten zoals de Shen Nong Ben Cao Jing wordt ze genoemd als een belangrijk middel tegen “wind-damp” – een term die pijnlijke, stijve en gezwollen gewrichten aanduidt. Al vroeg werd ze ingezet om vochtophopingen, pijn en zwelling te verdrijven.
Traditioneel gebruik omvatte niet alleen reuma, artritis en jicht, maar ook vochtretentie, oedeem en nierproblemen. De wortel gold als krachtig vochtafdrijvend middel dat het lichaam weer in balans kon brengen. Daarnaast werd Stephania gebruikt om spanning te verlichten en de energiestroom (qi) te harmoniseren. Zo werd ze toegepast bij slapeloosheid, nervositeit en zelfs bij hoge bloeddruk.
Door de eeuwen heen bleef Stephania een vast onderdeel van de Chinese kruidengeneeskunde. Tijdens de Ming- en Qing-dynastieën verschenen talloze formuleringen waarin Stephania werd gecombineerd met andere kruiden om de werking te versterken of bijwerkingen te verminderen. Dit gebruik leeft tot vandaag voort in de TCM, waar Fang Ji vaak onderdeel is van samengestelde recepten.
In de moderne tijd wordt Stephania wereldwijd erkend als een belangrijk TCM-kruid en steeds vaker toegepast in de westerse kruidengeneeskunde. Daarmee vormt ze een brug tussen de oude Chinese traditie en de hedendaagse fytotherapie.
Gebruikte delen en inhoudsstoffen en traditioneel gebruik
Stephania tetrandra staat in de Chinese geneeskunde bekend onder de naam Fang Ji. Het kruid wordt al duizenden jaren ingezet bij vochtophopingen, gewrichtspijn en zwellingen. In klassieke TCM-teksten wordt het genoemd als een belangrijk middel om “wind-damp” uit het lichaam te verdrijven, wat verwijst naar pijnlijke en gezwollen gewrichten.
Traditioneel werd Stephania gebruikt bij oedeem, reuma, artritis en pijnlijke zwellingen. Daarnaast gold het als een rustgevend kruid dat spanning in het lichaam verlicht en de energiestroom harmoniseert. In de volksgeneeskunde werd het ook toegepast bij urinewegklachten, vochtophoping in de benen en hoge bloeddruk.
In de moderne TCM wordt Stephania nog altijd voorgeschreven bij reumatische pijnen, nierproblemen en als vochtafdrijvend middel. Het kruid wordt vaak gecombineerd met andere kruiden om het effect te versterken of te balanceren.
Gebruikte delen en belangrijkste inhoudsstoffen
Gebruikte delen:
Wortel
Belangrijke inhoudsstoffen:
- Tetrandrine (alkaloïde): ontstekingsremmend, pijnstillend
- Fangchinoline (alkaloïde): kalmerend, immunomodulerend
Andere isoquinoline-alkaloïden: regulerend op zenuw- en immuunsysteem
Geneeskrachtige eigenschappen
Stephania staat in de TCM bekend als een veelzijdig en krachtig kruid dat het lichaam helpt bij zowel fysieke als energetische onbalans. De wortel wordt vooral geroemd om haar ontstekingsremmende en pijnstillende eigenschappen. Dit maakt haar tot een belangrijke bondgenoot bij artritis, reuma, jicht en andere gewrichtsklachten waarbij pijn, zwelling en stijfheid centraal staan. Door de gewrichten minder gezwollen te maken en de bewegingsvrijheid te vergroten, kan ze de kwaliteit van leven van patiënten aanzienlijk verbeteren.
Een ander belangrijk aspect van Stephania is haar vochtafdrijvende werking. Bij oedeem en vochtophoping, of dit nu rond de enkels of in de gewrichten is, helpt de wortel om het lichaam te ontlasten en de balans in de waterhuishouding te herstellen. Deze eigenschap verklaart ook haar traditionele toepassing bij nierproblemen en hoge bloeddruk, waar vochtretentie vaak een rol speelt.
De kalmerende invloed van de alkaloïde tetrandrine op het zenuwstelsel geeft Stephania nog een andere dimensie. Ze kan rust brengen bij nervositeit, slapeloosheid en spanning in het lichaam. In de TCM wordt dit vaak omschreven als het harmoniseren van de qi, waardoor energie weer vrij kan stromen en innerlijke balans wordt hersteld.
Daarnaast zijn er aanwijzingen dat de isoquinoline-alkaloïden een immuunmodulerend effect hebben. Dit betekent dat Stephania de afweerreacties kan reguleren: overmatige ontstekingen worden afgeremd, terwijl de natuurlijke verdedigingskracht wordt ondersteund. Dit maakt haar interessant bij chronische ontstekingsprocessen en mogelijk ook bij auto-immuunziekten.
Samengevat is Stephania een kruid dat pijn verzacht, vocht afvoert, spanning kalmeert en de afweer reguleert. Het is een typisch voorbeeld van een TCM-plant die meerdere systemen tegelijk beïnvloedt en zowel fysiek als energetisch evenwicht helpt herstellen.
Indicaties
- Artritis en reuma
- Gewrichtspijn en zwelling
- Jicht
- Oedeem en vochtophoping
- Blaas- en nierproblemen
- Hoge bloeddruk (ondersteunend)
- Nervositeit en slapeloosheid
Verwerking en dosering
- Afkooksel: 3–9 g gedroogde wortel per dag, vaak gecombineerd met andere TCM-kruiden.
- Poeder: 1–2 g per keer, tot 3× daags.
- Tinctuur: 2–4 ml, 2× daags.
Gebruik altijd onder begeleiding van een TCM-arts of fytotherapeut.
Combinatie met andere kruiden
- Met achyranthes bij reumatische gewrichtspijnen
- Met poria en alismatis bij oedeem en vochtophoping
- Met gastrodia bij hoofdpijn en zenuwspanning
- Met glycyrrhiza (zoethout) voor balans en ondersteuning
Waarschuwingen en contra-indicaties
- Alleen gebruiken onder begeleiding van een deskundige
- Niet tijdens zwangerschap en borstvoeding
- Kan in hoge dosering misselijkheid en duizeligheid veroorzaken
- Voorzichtigheid bij lever- of nierproblemen
Onderzoeken
Onderzoek naar Stephania richt zich vooral op de alkaloïden tetrandrine en fangchinoline. In laboratorium- en dierstudies zijn krachtige ontstekingsremmende en pijnstillende eigenschappen aangetoond. Deze stoffen remmen de productie van ontstekingsmediatoren zoals TNF-α en interleukinen en beschermen weefsels tegen schade bij reuma, artritis en jicht. Dit sluit goed aan bij het traditionele gebruik bij gezwollen en pijnlijke gewrichten.
Daarnaast is er groeiende aandacht voor de cardiovasculaire effecten van Stephania. Tetrandrine blijkt de bloeddruk te verlagen door vaatverwijdende en kalmerende effecten op de hartspier en de bloedvaten. Ook zijn er aanwijzingen dat het ritmestoornissen kan stabiliseren, al is klinisch bewijs hiervoor nog beperkt. De kalmerende invloed op het zenuwstelsel verklaart bovendien waarom Stephania in de TCM wordt toegepast bij slapeloosheid en nervositeit.
De immunomodulerende werking van fangchinoline en verwante alkaloïden is onderwerp van intensief onderzoek. Ze lijken de activiteit van bepaalde immuuncellen te reguleren en overmatige ontstekingsreacties te temperen. Hierdoor is er belangstelling voor mogelijke toepassingen bij auto-immuunziekten en chronische ontstekingsprocessen. Preklinische studies laten zien dat Stephania ontstekingsschade kan verminderen in modellen van astma, colitis en andere inflammatoire aandoeningen.
Klinisch onderzoek bij mensen is vooralsnog beperkt, maar de eerste studies wijzen op een gunstig effect bij gewrichtsaandoeningen en hypertensie. Grootschaliger en langduriger onderzoek is nodig om de veiligheid, optimale dosering en effectiviteit beter vast te stellen. Daarbij is ook aandacht nodig voor mogelijke interacties met reguliere medicatie, omdat de alkaloïden invloed kunnen hebben op leverenzymen.
Samenvattend bevestigen de huidige onderzoeksgegevens veel van de traditionele toepassingen van Stephania, vooral bij pijnlijke gewrichten, vochtophoping en spanningsklachten. Tegelijkertijd openen de moderne studies nieuwe perspectieven voor gebruik bij cardiovasculaire en auto-immuunaandoeningen, die nog verder onderbouwd moeten worden.
Recepten
- Traditioneel TCM-afkooksel: combineer 6 g Stephania-wortel met 9 g poria en 6 g alismatis. Kook 20 minuten en drink bij oedeem en gezwollen gewrichten.
- Kalmerende thee: 3 g Stephania-wortel met 3 g zoethout en 2 g kamille. Drink ’s avonds bij nervositeit of slapeloosheid.
Gebruikte bronnen
- Geert Verhelst, Groot Handboek Geneeskrachtige Planten, 12e druk
- Herbal Reality
- Willem Jacobs:
- Lyme Natuurlijk Genezen
- De Spirituele Dimensie van de Ziekte van Lyme
- Stephen Harrod Buhner:
- Healing Lyme
- Herbal Antibiotics
- Klinische studies en traditionele fytotherapeutische monografieën
- IVG-info.nl – Voedingssupplementen
Zoek je een kruid?
In ons kruidenoverzicht vind je alle planten die we hebben beschreven – van bekende klassiekers tot vergeten bladgroen. Handig gesorteerd en makkelijk te doorzoeken. Je leest er alles over hun geneeskracht, botanische eigenschappen en traditionele toepassingen, tot aan gebruik en dosering.
Disclaimer
Kruidenhelen is een informatief platform dat zich richt op het delen van kennis over de werking en toepassing van geneeskrachtige kruiden en natuurlijke middelen. Wij zijn geen artsenpraktijk en bieden geen persoonlijke diagnoses of behandelingen aan.
De informatie op deze website is bedoeld als inspiratie en ondersteuning bij het gebruik van kruiden, en vormt geen vervanging voor medisch advies of professionele zorg. Bij gezondheidsklachten raden we aan altijd contact op te nemen met een arts of gekwalificeerde therapeut.
Wij baseren ons op literatuur, traditionele kennis, praktijkervaring en gesprekken met deskundigen. Toch kunnen wij geen garanties geven over het effect van kruiden bij individueel gebruik. Het toepassen van informatie van deze website gebeurt op eigen verantwoordelijkheid.