Zoethout
Andere benamingen: zoethout, liquorice, Mulethi, sweet root
Botanie en signatuur
Latijnse naam: Glycyrrhiza glabra
Glycyrrhiza glabra is een meerjarige plant uit de vlinderbloemenfamilie (Fabaceae), die tot 1,5 meter hoog wordt. De wortel is lang, geelbruin en kruipt horizontaal door de bodem. De bladeren zijn geveerd, de bloemen paars tot blauwachtig en de peulen bevatten kleine, harde zaden. In de signatuurleer wordt de zoete smaak geassocieerd met verzachting, rust en verzorging. De dikke, voedzame wortel symboliseert diepe energieopslag en ondersteuning van de kernfuncties van het lichaam, zoals spijsvertering en hormonale balans.
Belangrijke toepassingen
Maag- en keelslijmvliesbescherming
vormt een verzachtende laag op het maagslijmvlies en remt ontsteking, mogelijk gunstig bij maagzweren, reflux en keelpijn.
Ontstekingsremmend, antioxidatief & antimicrobieel
inzetbaar bij huidproblemen, luchtwegontstekingen en maagklachten.
Leverbescherming
ondersteunt de leverfunctie en kan helpen bij detoxificatieprocessen.
Herkomst en vindplaats
Zoethout is inheems in Zuid-Europa, West-Azië en het Middellandse Zeegebied, waar het zich heeft aangepast aan warme, droge klimaten met kalkrijke, goed doorlatende bodems. Het groeit het best op zonnige locaties, vaak langs rivieroevers, op lichte klei of zandgronden die rijk zijn aan mineralen. In het wild komt de plant voor in landen als Griekenland, Turkije, Syrië en Iran, waar hij van oudsher werd verzameld voor medicinale doeleinden.
De plant wordt op grote schaal gecultiveerd in landen zoals Spanje, Italië, Turkije, India, Iran en Pakistan. Door haar economische waarde als exportproduct voor de farmaceutische, cosmetische en voedingsmiddelenindustrie is de teelt geprofessionaliseerd. Grote plantages produceren jaarlijks tonnen wortelmateriaal, dat na een groeiperiode van drie tot vier jaar geoogst wordt.
In Europa werd zoethout al sinds de Middeleeuwen verbouwd in kloostertuinen, waar monniken het gebruikten als geneesmiddel tegen hoest, keelontsteking en maagproblemen. Ook in apotheken was het een standaardbestanddeel van hoestdranken en verzachtende siropen. Tegenwoordig wordt zoethout niet alleen medicinaal gebruikt, maar ook als smaakmaker in drop, thee, kruideninfusies en zoete snacks. De plant geniet hernieuwde belangstelling binnen de fytotherapie vanwege haar veelzijdige werking en rijke inhoudsstoffen.
Geschiedenis en traditioneel gebruik
Zoethout kent een lange gebruiksgeschiedenis in verschillende traditionele systemen. In het oude Egypte werd het verwerkt in zoete drankjes voor rituelen en geneeskunde. In de Ayurveda staat het bekend als “Mulethi” en wordt het ingezet voor ademhalingsproblemen, hoest, maagklachten en als verjongend tonicum. In de Traditionele Chinese Geneeskunde (TCM) staat het bekend als “Gan Cao” en wordt het gebruikt als harmoniserend kruid in formules: het versterkt de werking van andere kruiden en vermindert hun bijwerkingen.
In de Europese kruidengeneeskunde werd zoethout gebruikt bij verkoudheid, keelpijn, hoest, maagzweren en constipatie. Daarnaast kreeg het een culinaire rol als smaakmaker in zoetwaren, waarbij de naam “zoethout” letterlijk verwijst naar de natuurlijke zoetheid van de wortel.
Gebruikte delen en belangrijkste inhoudsstoffen
Gebruikte delen: wortelstok en wortel
Belangrijke inhoudsstoffen:
- Glycyrrhizine (zoetstof, ontstekingsremmend, cortisonachtig)
- Flavonoïden (liquiritigenine, isoliquiritigenine, glabridine)
- Licochalcone A (antimicrobieel, antiviraal, antioxiderend)
- Saponinen, coumarinen, polysacchariden
- Essentiële oliën, bitterstoffen en fyto-oestrogenen
Geneeskrachtige eigenschappen
Zoethout heeft een breed en veelzijdig therapeutisch profiel. Dankzij zijn ontstekingsremmende, slijmvliesbeschermende en antibacteriële eigenschappen wordt het vaak ingezet bij maagzweren, gastritis, brandend maagzuur en reflux. Glycyrrhizine vormt een beschermende laag over het maagslijmvlies, wat irritatie vermindert en de genezing bevordert. Deze slijmvliesbeschermende werking strekt zich ook uit naar de luchtwegen: bij keelpijn, heesheid, bronchitis en droge hoest verzacht zoethout het slijmvlies, vermindert het kriebelprikkels en vergemakkelijkt het ophoesten van slijm.
De fyto-oestrogene componenten van zoethout, zoals liquiritigenine, dragen bij aan het ondersteunen van de hormonale balans. Dit maakt het kruid bijzonder waardevol tijdens de overgang en bij menstruatiegerelateerde klachten, zoals stemmingswisselingen, krampen en onregelmatigheden. Ook bij vermoeidheid, gebrek aan energie en nervositeit speelt zoethout een belangrijke rol dankzij zijn adaptogene werking. Door de bijnierfunctie te ondersteunen helpt het lichaam beter om te gaan met fysieke en mentale stress, en kan het bijdragen aan herstel bij burn-outklachten.
Verder wordt zoethout traditioneel gebruikt als milde levertonicum en ondersteunt het de natuurlijke detoxificatieprocessen in het lichaam. Bij chronische ontstekingen, huidproblemen zoals eczeem en psoriasis of bij reumatische klachten kan zoethout verlichting bieden dankzij de gecombineerde ontstekingsremmende en immunomodulerende werking. De aanwezigheid van antioxidanten beschermt cellen tegen schade door vrije radicalen, wat bijdraagt aan een algeheel gevoel van vitaliteit en balans.
Indicaties
- Maagklachten, gastritis, brandend maagzuur
- Keelpijn, hoest, bronchitis
- Menstruatieklachten, overgangsverschijnselen
- Stress, bijniervermoeidheid
- Huidontstekingen, eczeem, allergieën
Verwerking en dosering
- Infusie (thee): 3–5 g gedroogde wortel per kop, 1–3 keer per dag
- Tinctuur: 1–3 ml, 2–3 maal daags
- DGL (deglycyrrhizinated licorice): gebruikt bij maagzweren zonder risico op hypertensie
- Poeder: 250–500 mg per dosis, bij voorkeur onder begeleiding
Combinatie met andere kruiden
- Met marshmallowwortel bij maag- en darmslijmvliesproblemen
- Met tijm of zoethout bij hoest en luchtwegproblemen
- Met ashwagandha bij stress en hormonale balans
Waarschuwingen en contra-indicaties
- Langdurig gebruik van hoge doses glycyrrhizine kan leiden tot verhoogde bloeddruk (hypertensie), vochtretentie (oedeem), een verlaagde kaliumspiegel (hypokaliëmie) en spierzwakte.
- Voor mensen met hypertensie, nierziekten of hartproblemen is voorzichtigheid geboden.
- Niet aanbevolen tijdens zwangerschap en borstvoeding vanwege hormonale werking en mogelijke invloed op de bloeddruk.
- Interacties mogelijk met diuretica, corticosteroïden en bloeddrukverlagende medicatie, wat de kans op bijwerkingen vergroot.
- Bij maagproblemen wordt aangeraden om DGL (deglycyrrhizinated licorice) te gebruiken als veilig alternatief zonder glycyrrhizine.
Onderzoeken
Preklinisch onderzoek toont aan dat glycyrrhizine en andere inhoudsstoffen van zoethout krachtige ontstekingsremmende eigenschappen bezitten, vergelijkbaar met die van cortisonen, door het onderdrukken van pro-inflammatoire cytokinen en enzymen zoals COX-2. Daarnaast is de antivirale werking van zoethout onderzocht bij virussen als herpes simplex, hepatitis C en influenza, waarbij remming van virale replicatie werd waargenomen. De antibacteriële effecten zijn onder andere getest op pathogenen zoals Helicobacter pylori, wat relevant is bij maagklachten.
De hepatoprotectieve eigenschappen van glycyrrhizine worden ondersteund door dierstudies die aantonen dat de stof oxidatieve schade aan levercellen vermindert en de leverregeneratie bevordert. Daarnaast wijzen laboratoriumstudies op de mogelijkheid tot hormonale modulatie via fyto-oestrogenen zoals liquiritigenine, met positieve effecten op oestrogeengevoelige aandoeningen. De antioxidatieve werking van flavonoïden draagt bij aan celbescherming en vertraagt mogelijk het verouderingsproces.
Klinisch onderzoek bevestigt gunstige effecten van zoethoutextract bij patiënten met maagzweren, waar verbetering van symptomen en versnelde genezing werden gemeten. Ook bij verkoudheid, hoest en bepaalde inflammatoire huidaandoeningen werd verlichting gerapporteerd. Niettemin is het klinisch bewijs nog beperkt en heterogeen; verdere studies zijn noodzakelijk om doseringen, werkzaamheid en veiligheid op lange termijn vast te stellen, evenals interacties met reguliere geneesmiddelen.
Recepten
- Kalmerende maagthee: 3 g zoethoutwortel, 3 g kamille, 2 g venkel. 10 min laten trekken.
- Verzachtende hoestdrank: zoethoutextract met honing en tijm, 1 theelepel bij prikkelhoest.
- Ontspannende kruidenmix: zoethout, ashwagandha en lavendel bij stressgerelateerde klachten.
Gebruikte bronnen
- Geert Verhelst, Groot Handboek Geneeskrachtige Planten, 12e druk
- Herbal Reality
- Willem Jacobs:
- Lyme Natuurlijk Genezen
- De Spirituele Dimensie van de Ziekte van Lyme
- Stephen Harrod Buhner:
- Healing Lyme
- Herbal Antibiotics
- Klinische studies en traditionele fytotherapeutische monografieën
- IVG-info.nl – Voedingssupplementen
Zoek je een kruid?
In ons kruidenoverzicht vind je alle planten die we hebben beschreven – van bekende klassiekers tot vergeten bladgroen. Handig gesorteerd en makkelijk te doorzoeken. Je leest er alles over hun geneeskracht, botanische eigenschappen en traditionele toepassingen, tot aan gebruik en dosering.
Disclaimer
Kruidenhelen is een informatief platform dat zich richt op het delen van kennis over de werking en toepassing van geneeskrachtige kruiden en natuurlijke middelen. Wij zijn geen artsenpraktijk en bieden geen persoonlijke diagnoses of behandelingen aan.
De informatie op deze website is bedoeld als inspiratie en ondersteuning bij het gebruik van kruiden, en vormt geen vervanging voor medisch advies of professionele zorg. Bij gezondheidsklachten raden we aan altijd contact op te nemen met een arts of gekwalificeerde therapeut.
Wij baseren ons op literatuur, traditionele kennis, praktijkervaring en gesprekken met deskundigen. Toch kunnen wij geen garanties geven over het effect van kruiden bij individueel gebruik. Het toepassen van informatie van deze website gebeurt op eigen verantwoordelijkheid.